Đức mẹ mặc áo choàng lông

- Không ! Tôi không đồng ý ! - Maria đột nhiên phản đối. - Anh giống như những người đàn ông khác bao giờ cũng hay vờ vĩnh tỏ ra chấp nhận mọi điều kiện nhưng sau đó lại tìm cách áp đặt những điều kiện của mình. Không được đâu anh bạn thân mến ơi. Bằng những lời nói có vẻ rất hữu hảo ấy anh sẽ chẳng đạt được gì đâu. Anh hãy hiểu rằng mặc dù tôi luôn luôn chống lại bản thân mình, chống lại mọi người nhưng bao giờ tôi cũng nói thẳng những quan điểm của mình. Rất tiếc là tôi đã không đạt được những gì mà tôi mong muốn. Mối quan hệ giữa con người với nhau, đặc biệt là giữa đàn ông với đàn bà bao giờ cũng phức tạp, rối rắm. Tình cảm và ước muốn của chúng ta thì khó hiểu và mâu thuẫn. Không ai trong chúng ta có thể hiểu được những hành động của chính bản thân mình, cuối cùng chỉ còn cách là mặc cho dòng đời trôi đi. Nhưng tôi lại không muốn thế ! Đối với tôi thật là đê tiện khi làm một việc gì đó không phù hợp với nguyện vọng của mình, không cần thiết cho bản thân mình. Tôi cho rằng điều đáng khinh bỉ nhất chính là vai trò thụ động của đàn bà. Tại sao các anh lại có quyền săn đuổi còn chúng tôi cứ phải bỏ chạy ? Tại sao các anh có quyền bao vây còn chúng tôi chỉ còn cách đầu hàng ? Tại sao ngay trong yếu đuối các anh vẫn cảm thấy sức mạnh, còn chúng tôi, cho dù chúng tôi cố tình chống đối đi chăng nữa vẫn cảm thấy sự bất lực ? Ngay từ nhỏ tôi đã tự đấu tranh để chống lại cái trật tự ấy và cho đến bây giờ vẫn chưa chịu thỏa hiệp. Tôi vẫn thường tự hỏi mình tại sao tôi lại là một con người kỳ quặc như thế ? Có những chuyện mà những người phụ nữ khác cho là vặt vãnh thì tôi lại cho là rất quan trọng. Cũng có thể trong con người tôi có cái gì đó không bình thường. Mà có lẽ không phải thế ! Đúng hơn thì tôi là một con người bình thường còn những người đàn bà khác thì không. Do một sự ngẫu nhiên nào đó mà số phận tôi đã được sắp đặt thế nào nó không giống như những người đàn bà khác và tôi tự làm chủ lấy cuộc sống của mình. Cha tôi chết lúc còn trẻ, khi ấy tôi còn bé tí. Chỉ còn lại tôi và mẹ. Mẹ tôi là một mẫu người đàn bà luôn luôn chịu phục tùng ý muốn của người khác. Từ lâu bà đã đánh mất tính tự chủ của mình, nói cho đúng hơn là bà không có tính tự chủ. Và chính vì thế mà ngay từ khi còn là một cô bé bảy tuổi, tôi đã chỉ huy mẹ tôi, tập cho mẹ tôi tính kiên định, chín chắn. Tôi lớn lên không hề biết đến một thứ quyền lực đàn ông nào ở trên đầu cả. Hồi còn đi học, tôi thường phản đối những ham muốn tầm thường, đáng thương của đám bạn gái. Tôi không bao giờ để ý đến chuyện tìm cách quyến rũ các bạn trai. Đứng trước họ, tôi chưa bao giờ đỏ mặt, chưa bao giờ mọng đợi một sự tán tỉnh nào. Tính độc lập, tự chủ của tôi đã làm cho tôi cô đơn hoàn toàn. Đám bạn gái trong trường tránh né tôi vì những ý nghĩ, hành động của tôi đã phá vỡ sự yên tĩnh của họ. Có lẽ họ cảm thấy thích khi trở thành những con búp bê cho người khác giải trí hơn là trở thành những con người. Còn với đám bạn trai và sau đó thì với đàn ông nói chung, tôi cũng chẳng có được một tình bạn chân thành nào cả. Họ muốn tìm thấy ở tôi một sự phục tùng vô điều kiện, nhưng khi vấp phải một sức mạnh tương đương, họ vội vàng chuồn thẳng. Lúc ấy, tôi mới hiểu được thực chất về cái gọi là ý chí và nghị lực của đàn ông - họ chỉ đam mê những chiến thắng dễ dãi. Có lẽ trên đời không có người nào ích kỷ hơn, tự phụ hơn, ngạo mạn hơn, nhưng đồng thời lại cũng hèn nhát hơn, yếu đuối hơn là người đàn ông, một khi đã hiểu họ rồi thì không thể nào mà yêu họ được. Nhiều lần tôi đã được chứng kiến những người đàn ông rất dễ chịu, thậm chí còn được tôi coi là bạn thân của mình, nhưng chỉ vì một lý do không đâu đã vội nhe những chiếc răng sói ra. Ngay cả những lúc quan hệ gần gũi nhất, những lúc mà người đàn ông thường thốt ra những lời âu yếm, có thể hy sinh tất cả cho người đàn bà yêu dấu, trong khóe mắt của họ vẫn lộ rõ sự hân hoan của kẻ chiến thắng. Nhưng chính họ mới là những người cần được giúp đỡ, thông cảm. Không có người đàn bà nào trong lúc đam mê lại tỏ ra yếu đuối, tức cười như đàn ông. Nhưng điều đó không ngăn cản họ nghĩ rằng sự yếu đuối ấy chính là biểu hiện của sức mạnh, hơn nữa họ lại còn tự hào về điều đó. Trời đất ơi ! Đúng là có thể phát điên lên vì những chuyện như thế. Nói thật với anh, mặc dù không cố tình đi ngược với quy luật tự nhiên tôi vẫn cho rằng thà yêu một người đàn bà còn hơn là yêu một người đàn ông.

Nói đến đây Maria im lặng, nhấp một ngụm rượu, nhìn tôi chờ đợi. Tôi có cảm giác là tâm trạng của cô đã khá hơn.

- Chắc là anh ngạc nhiên lắm phải không ? Anh đừng sợ ! Tôi không hề có ý xấu gì trong đó cả. Nhưng đôi khi tôi vẫn thường nghĩ, cho dù có thế nào đi nữa, vẫn không thể như vậy được. Không gì xúc phạm hơn… Anh cũng biết tôi là họa sĩ. Tôi có cách hiểu của tôi về cái đẹp… Tôi không thích thứ tình yêu đơn tính. Biết nói thế nào cho anh hiểu nhỉ ?… Một tình yêu như thế trái với quan niệm thẩm mỹ thông thường. Hơn nữa tôi là một con người yêu thích tất cả những gì tự nhiên và cố tránh những gì gò bó, gượng gạo, phi tự nhiên. Cũng chính vì thế mà tôi cho rằng nếu như đến một lúc nào đó tôi yêu, thì tôi sẽ yêu một người đàn ông… Nhưng tất nhiên đó phải là một người đàn ông ra đàn ông. Người đó sẽ không được đòi hỏi ở tôi một điều gì cả, không được có ý định nô dịch và hạ thấp nhân cách của tôi ; người đó phải luôn luôn đi cạnh tôi - mạnh mẽ, hào hiệp. Bây giờ thì có lẽ anh đã hiểu vì sao mà tôi không yêu anh chứ ? Tất nhiên thời gian chưa đủ để chúng ta bộc lộ đầy đủ những tình cảm của mình. Nhưng anh ạ, tôi xin nói thật, anh không phải là mẫu người lý tưởng của tôi. Rất tốt, anh phải là một kẻ kiêu ngạo như phần lớn những người đàn ông khác. Nhưng trong anh có cái gì đó rất trẻ con, rất phụ nữ. Đối với những người như anh, như mẹ tôi cần phải có người chỉ huy. Tất nhiên là tôi có thể làm được việc ấy… Nếu anh muốn… Mà thôi, tính trước làm gì ? Chúng ta có thể trở thành những người bạn tốt. Anh là người đàn ông đầu tiên đã lắng nghe tôi mà không ngắt lời, không tranh cãi, không bác bỏ. Qua mắt anh, tôi nhận thấy anh đã hiểu đúng về tôi… Đúng, chúng ta không những sẽ trở thành những người bạn thân mà còn có thể là những người đồng chí. Và anh sẽ nói với tôi một cách thẳng thắn, cởi mở như tôi đã nói với anh. Có một người bạn để giãi bày lòng mình điều ấy quan trọng lắm chứ ! Nhưng nếu anh đòi hỏi nhiều hơn nữa thì sẽ mất hết và nói chung tôi lại chẳng muốn mất anh một chút nào cả. Như tôi đã nói hôm qua, trong cuộc sống của tôi chẳng có ngày nào giống ngày nào. Tôi không muốn anh hiểu lầm về tôi… Tôi sẽ không bao giờ thay đổi những nguyên tắc cơ bản của mình đâu. Còn anh thế nào ? Anh có muốn kết bạn với tôi không ?

Những lời nói của Maria làm cho tôi xúc động. Tuy nhiên tôi chưa muốn nói ra những nhận định của mình về cô, sợ những nhận định ấy còn chưa khách quan. Lúc này tôi chỉ có một ý muốn là giữ Maria lại bằng mọi giá, còn sau đó mọi chuyện sẽ rõ. Chưa bao giờ tôi đòi hỏi ở người khác nhiều hơn khả năng họ có thể đem lại cho tôi. Tuy vậy tôi vẫn bị bất ngờ không biết trả lời ra sao. Cảm thấy cái nhìn chờ đợi từ cặp mắt đen lay láy của Maria, tôi chậm rãi nói :

- Maria… Tôi rất hiểu cô… Cô đã chia sẻ với tôi một cách chân thành những kinh nghiệm sống của mình nhằm mục đích giữ cho tình bạn giữa chúng ta luôn trong sáng. Có nghĩa là cô trân trọng tình bạn ấy ?… Maria gật đầu.

- Có lẽ cô cũng không cần phải nói với tôi một cách cặn kẽ như thế. Nhưng cô biết về tôi còn ít, chúng ta cũng mới quen nhau, vì thế mà sự thận trọng của cô là hoàn toàn hợp lý… Tôi chưa có được một vốn sống phong phú như cô, tiếp xúc với mọi người cũng ít hơn và hầu như sống trong sự cô đơn hoàn toàn. Nhưng mặc dù chúng ta bắt đầu bằng những con đường khác nhau nhưng đều đi đến một mục đích : Mỗi người trong chúng ta đều cần một người bạn, một người bạn gần gũi, chân thành. Thật là tuyệt vời nếu chúng ta tìm thấy ở nhau người mà ta cần tìm ! Tôi cho rằng đó là điều quan trọng nhất, những chuyện còn lại là thứ yếu. Còn về mối quan hệ giữa đàn ông và đàn bà thì cô có thể hoàn toàn tin tưởng rằng tôi sẽ không bao giờ vượt quá giới hạn để làm cho cô phải bực mình. Trong đời tôi, chưa hề xảy ra một chuyện gì tương tự như là chuyện yêu đương. Và có lẽ tôi sẽ không yêu được một người đàn bà nếu như tôi không tôn trọng người đó và không coi người đó ngang mình. Cô vừa nói rằng cô rất căm ghét sự hạ thấp nhân phẩm. Nhưng theo tôi khi một người đàn ông xử sự như cô nói thì có nghĩa là chính anh ta đã tự hạ nhân phẩm của mình, đã không còn là một nhân cách nữa. Cũng như cô, tôi rất yêu thiên nhiên. Tôi có thể nói rằng tôi xa lánh mọi người bao nhiêu thì tôi lại gần gũi với thiên nhiên bấy nhiêu. Tổ quốc của tôi là một trong những nước đẹp nhất trên thế giới. Trên mảnh đất ấy đã xuất hiện và sụp đổ nhiều nền văn minh cổ xưa. Từ những ngày còn là một chú bé nằm dưới bóng râm của những cây ô liu cổ thụ tôi thường nghĩ về những con người đã từng hái những quả chín ngọt ngào ở đó. Trên những sườn núi mọc đầy thông tưởng như chưa có vết chân người, tôi đã phát hiện thấy vết tích còn lại của những cầu đá cẩm thạch cổ xưa, tìm thấy mảnh vỡ của những cột đá đồ sộ. Tôi trân trọng những kỷ vật ấy như những người bạn thời niên thiếu và chúng đã nuôi dưỡng cho trí tưởng tượng của tôi trở nên phong phú hơn. Cũng từ đó, tôi đã yêu mến thiên nhiên cùng với những qui luật khắc khe của nó. Hãy cứ để cho tình bạn của chúng ta phát triển một cách tự nhiên, đừng cố tình khép nó vào một khuôn khổ giả tạo, đừng có ràng buộc nó bằng những quyết định vội vã !

- Ồ. Tôi đã đánh giá anh không đúng ! Maria thốt lên, những ngón tay của cô chạm vào tay tôi. - Anh chẳng còn là một chú bé như tôi tưởng đâu !

Maria nhìn tôi ngạc nhiên có pha chút lúng túng. Môi dưới của cô hơi trễ xuống. Có cảm giác cô sắp òa lên khóc như một đứa bé, nhưng cặp mắt vẫn đăm chiêu nghiêm nghị như cũ. Tôi không khỏi kinh ngạc vì sự thay đổi nhanh chóng của cô.

- Tôi hy vọng rằng anh sẽ còn kể cho tôi nghe về mình, về tổ quốc và về những cánh rừng ô liu. - Maria nói tiếp - Còn tôi sẽ kể cho anh nghe những gì mà tôi nhớ về tuổi thơ của mình và về cha tôi. Tôi tin chắc rằng chúng ta sẽ có nhiều chuyện để nói với nhau. Nhưng ở đây quá ồn, có thể vì phòng ăn vắng người mà dàn nhạc thì đang cố làm vui lòng ông chủ… Nếu anh biết được những ông chủ này là những người như thế nào !

- Chắc là những kẻ lỗ mãng.

- Còn tệ hơn thế nữa. Chỉ cần nhìn vào bọn họ là có thể hiểu được đầy đủ bản chất của đàn ông. Lấy ví dụ như lão chủ tiệm nhảy " Atlantích " của chúng tôi. Nhìn bề ngoài thì ông ta hoàn toàn là một người lịch sự, đáng kính, không những chỉ đối với khách hàng mà đối với những người phụ nữ không lệ thuộc vào ông ta cũng vậy. Nếu như tôi không làm cho ông ta thì có lẽ ông ta sẽ chạy theo tán tỉnh tôi như một nam tước điệu bộ, kiểu cách. Nhưng ông ta liền thay đổi thái độ khi tiếp xúc với những người mà ông trả tiền. Câu nói cửa miệng của ông ấy là " Tinh thần công việc " nhưng nếu hiểu cho đúng phải là " Tinh thần lợi nhuận ". Sự thô tục của ông ta đôi khi biến thành sự càn rỡ, đểu cáng, và những hành động ấy là nhằm củng cố cho uy thế của mình. Nếu như anh nhìn thấy ông ta, đường đường là người chủ gia đình, là một người công dân mẫu mực đã tìm mọi cách bóc lột giọng hát, nụ cười, thể xác của chúng tôi ra sao. Nhưng như thế vẫn chưa hết đâu, ông ta còn định mua cả nhân phẩm của chúng tôi nữa.

- Cha cô trước kia làm nghề gì ? - Tôi ngắt lời Maria theo một sự liên tưởng tình cờ.

- Thế tôi chưa nói cho anh biết à ? Ông là một luật sư. Mà tại sao tự nhiên anh lại hỏi về chuyện ấy nhỉ ? Anh muốn biết cho rõ hơn về việc tôi đã rơi xuống đáy của xã hội như thế nào phải không ?

Tôi im lặng.

- Anh hiểu về nước Đức còn ít lắm. Số phận của tôi chẳng có gì đặc biệt. Tôi được học hành nhờ số tiền thừa kế cha tôi để lại. Trước đó, chúng tôi sống cũng không đến nỗi nào. Trong thời gian chiến tranh tôi làm y tá trong bệnh viện, sau đó thì vào học viện mỹ thuật. Nhưng nạn lạm pháp đã ngốn hết số tài sản ít ỏi còn lại của chúng tôi, thế là tôi đành phải đi làm để kiếm sống. Về việc này tôi chẳng có điều gì phải hối tiếc cả. Bản thân công việc không có gì là xấu nhưng nỗi bất hạnh là ở chỗ tại đấy phẩm giá con người bị hạ thấp, bị xúc phạm. Đấy, ví dụ như tôi chẳng hạn, tôi phải ngồi với bọn say rượu. Không phải dễ dàng mà chịu đựng nổi những cái nhìn của bọn họ. Nếu trong những cặp mắt đó chỉ có sự thô tục thôi thì còn đỡ, nhưng đằng này, anh thử nghĩ xem, có gì đáng tởm hơn khi sự thô tục đi cùng với sự giả dối, ranh mãnh, hèn hạ.

Maria lại nhìn ra xung quanh. Dàn nhạc vẫn tiếp tục chơi ; một cô ca sĩ mập mạp, tóc màu vàng rơm, mặc bộ quần áo dân tộc đang cố gào lên trong tiếng nhạc chói tai. Cô ta vừa nhảy vừa hát những bài hát vui nhộn bằng một giọng the thé kỳ lạ.

- Chúng ta đi thôi ! - Maria đề nghị. - Tìm một chỗ nào đấy yên tĩnh hơn. Vẫn còn sớm mà !… Rồi nhìn thẳng vào mắt tôi, Maria nói tiếp. - Tôi có làm anh chán không ?… Kéo anh đi khắp thành phố, rồi lại còn nói đủ thứ chuyện. Đúng ra đàn bà không nên nói nhiều như thế… Không, tôi hỏi anh thật đấy. Nếu anh thấy chán, tôi sẵn sàng tha cho anh.

Tôi lặng lẽ nắm chặt lấy tay Maria và khi biết rằng cô đã hiểu ý nghĩa của hành động ấy, tôi nói khẽ :

- Tôi rất biết ơn cô.

- Cảm ơn anh ! Maria vừa trả lời vừa rụt tay lại.

Khi chúng tôi ra đến ngoài phố cô nói :

- Chúng ta ghé vào tiệm cà phê, gần đây thôi ! Một nơi rất dễ thương và công chúng cũng rất thú vị… - Tiệm " Rôma " phải không ?

- Sao anh lại biết ? Anh đã đến đấy rồi à ?- Không, nhưng tôi có nghe nói.

Maria mỉm cười :

- Chắc anh nghe các bạn của anh nói phải không ? Những người bạn cứ đến cuối tháng là không còn một xu dính túi.

Tôi cũng bật cười. Quả thật tôi có nghe nói đến tiệm cà phê bình dân rất nổi tiếng trong giới họa sĩ và diễn viên. Vào khoảng nửa đêm ở đây thường tụ tập những lão già hiếu sắc, những chú thanh niên mới lớn sinh chuyện ly kỳ và những cô " đầm non " giàu có. Tất cả bọn họ, bất kể dân tộc, tuổi tác đều có một mục đích là giải trí theo cách của mình.

Vào giờ còn sớm này, phần lớn khách hàng trong tiệm là những họa sĩ, diễn viên và văn sĩ trẻ tuổi. Họ ngồi thành từng nhóm nhỏ và tranh cãi ầm ĩ. Lần theo cầu thang chạy dọc bên những hàng cột, chúng tôi lên tầng trên và nhìn mãi mới tìm thấy một bàn trống. Ngồi cạnh chúng tôi là một nhóm họa sĩ tóc để dài, đầu đội mũ rộng vành. Họ cố bắt chước những bậc " sư phụ " của mình là những họa sĩ Pháp. Cạnh đó là giới văn sĩ miệng ngậm tẩu, móng tay để dài đang hí hoáy ghi chép gì đó vào những cuốn sổ tay để trước mặt.

Một người thanh niên cao lớn, tóc trắng, râu quai nón rậm mọc lan đến sát miệng, từ xa ra hiệu chào cô bạn gái của tôi. Sau đó, anh ta lách đến bàn chúng tôi.

- Xin chào " Đức mẹ trong chiếc áo choàng " ! - Người thanh niên vui vẻ reo lên, hai tay đỡ lấy đầu Maria rồi hôn vào trán và sau đó vào má cô.

Tôi ngồi im, mắt nhìn xuống. Họ nói với nhau về đủ mọi chuyện. Tôi nghe loáng thoáng biết được tranh của họ có trưng bày trong đợt triển lãm vừa rồi. Cuối cùng người thanh niên đứng lên, nắm chặt tay Maria và theo phong cách của giới nghệ sĩ, quay lại phía tôi nói một cách tự nhiên : " Tạm biệt ", rồi trở về bàn mình.

Tôi vẫn ngồi lặng yên, không ngước mắt lên.

- Anh nghĩ gì thế, nói cho em nghe xem nào ? - Maria hỏi.

- Cô đã đổi cách xưng hô với tôi ?

- Vâng… Thế anh không phản đối chứ ?

- Ồ, không ! Ngược lại là khác. Cảm ơn cô !

- Sao anh cứ hay cảm ơn tôi thế ?

- À, ở phương Đông chúng tôi vẫn thường như vậy. Cô hỏi tôi đang nghĩ gì phải không ? Tôi đang nghĩ rằng có một người thanh niên đã hôn cô nhưng tôi không ghen đâu.

- Thật thế à ?

- Vâng. Và tôi đang cố hiểu xem tại sao tôi lại không ghen.

Chúng tôi nhìn rất sâu vào mắt nhau với một sự tin tưởng nhưng đồng thời cũng cố tìm hiểu xem những gì còn đang ẩn sau cặp mắt ấy.

- Anh kể cho tôi nghe đôi chút về bản thân anh đi ! - Maria năn nỉ.

Tôi muốn kể cho cô nghe thật nhiều. Suốt ngày tôi đã chuẩn bị chuyện để kể cho cô, nhưng đến lúc này tất cả những gì đã chuẩn bị đều biến đi đâu mất. Tôi kể mọi chuyện lộn xộn - về thời thơ ấu, về những người này đi lính, về những cuốn sách đã đọc, về những hoài bão thời niên thiếu, về cô gái nhà láng giềng Pharie, về cả những tên cướp mà tôi quen… Nói chung là về tất cả những gì chợt đến trong óc, ngay cả những chuyện sâu kín nhất tôi chưa hề nói với ai. Lần đầu tiên trong đời, tôi đã nói về mình với một sự chân thành đến thế. Tôi đã không cố tình dấu giếm hoặc giả dối điều gì, không che đậy những nhược điểm và cũng chẳng tô vẽ thêm.

Những kỷ niệm, những suy nghĩ, những tình cảm mà từ lâu tôi cố tình che giấu tuôn chảy như một dòng sông cuồn cuộn. Maria chăm chú lắng nghe, mắt nàng nhìn thẳng vào tôi như muốn hiểu cả những điều mà tôi không thể diễn tả nổi bằng lời. Thỉnh thoảng cô lại gật đầu như đồng ý với những điều tôi nói. Có lúc mải nghe quá cô há tròn miệng với vẻ kinh ngạc chân thành. Những lúc tôi nói hăng quá, Maria vuốt nhẹ tay tôi, còn những khi giọng nói của tôi trở nên rầu rĩ thì cô mỉm cười thông cảm.

Bỗng nhiên như có một sức mạnh nào đó ngăn lại, tôi im bặt, liếc nhìn vào đồng hồ. Đã gần mười một giờ, trong tiệm đã vắng hẳn người đi. Tôi đứng lên :

- Cô bị muộn giờ đi làm rồi đấy.

Maria vẫn ngồi yên như thế một lát. Cuối cùng cô nắm chặt lấy tay tôi chậm rãi đứng dậy.

- Anh nói đúng, ta phải đi thôi. - Maria vừa nói vừa đội mũ. - Chúng ta đã nói chuyện với nhau rất chân thành.

Tôi đưa Maria đến tận tiệm " Atlantích ". Dọc đường cả hai cùng im lặng. Có lẽ trong lòng mỗi người còn tràn ngập những cảm xúc sau buổi gặp gỡ tối nay và vì vậy cần phải có thời gian để suy nghĩ về chúng. Bất ngờ Maria rùng mình, thu người lại.

- Tại tôi nên cô không kịp về nhà lấy áo choàng. Cô có lạnh không ?

- Vì anh ? Vâng, cũng có thể là vì anh… Nhưng xét cho cùng thì lỗi ở tôi. Mà nói chung điều ấy có gì quan trọng lắm đâu ! Chúng ta rảo chân lên một tí đi !

- Tôi có thể chờ cô sau giờ làm việc và sẽ đưa cô về nhà.

- Không, không được. Chúng ta sẽ gặp nhau ngày mai thôi.

- Tùy cô.

Để cho đỡ lạnh, Maria nép sát vào người tôi. Khi chúng tôi đến gần cửa ra vào, đèn điện sáng rực, Maria dừng lại chìa tay cho tôi. Khuôn mặt cô đăm chiêu như đang suy nghĩ về một điều gì đó rất quan trọng. Cô kéo tôi sang một bên, mắt nhìn xuống, nói vội vàng :

- Thế có nghĩa là anh đã không ghen phải không ? Không có lẽ anh yêu tôi đến thế sao ?

Maria ngước mắt lên chăm chú nhìn tôi.

Tôi muốn nói với cô tất cả, nhưng cổ tôi nghẹn lại, miệng khô khốc. Mà có cần phải nói không ? Một lời nói không cần thiết có thể làm cho hạnh phúc tan vỡ. Tôi xúc động đến nỗi không dám thở mạnh. Maria vẫn chăm chú nhìn tôi với một thoáng lo âu trên khóe mắt. Sống mũi tôi cay cay, một giọt nước mắt chợt trào ra. Nét mặt Maria bỗng trở nên dịu dàng, mắt nheo lại như đang chuẩn bị nghe tôi nói. Đột nhiên cô kéo đầu tôi lại áp đôi môi nóng bỏng của mình vào môi tôi, rồi sau đó cô vội quay đi biến mất sau cánh cửa.

Tôi không đi mà chạy như bay về nhà trọ. Tôi không muốn nghĩ, không muốn nhớ lại một điều gì cả. Những sự kiện xảy ra trong ngày hôm nay đối với tôi quan trọng biết chừng nào và tôi cố giữ cho chúng không bị nhòa đi trong trí nhớ. Nửa giờ trước đây, tôi còn nghĩ rằng một lời nói vô ý có thể làm cho hạnh phúc tan vỡ, còn bây giờ tôi lại lo sợ rằng những ước mơ của mình sẽ phá vỡ mất sự hài hòa kỳ diệu của những giây phút vừa qua.

Ngay cả căn nhà trọ với cầu thang tối mò cũng trở nên ấm cúng, đẹp đẽ và cái mùi nhà bếp thường ngày ở hành lang cũng không làm tôi khó chịu nữa.

Từ buổi chiều hôm ấy, ngày nào tôi và Maria cũng gặp nhau. Tất nhiên là không thể nói hết với nhau về tất cả mọi chuyện trong một hoặc hai lần gặp gỡ được. Những con người mà chúng tôi cùng gặp trên đường, những phong cảnh thành phố mà chúng tôi cùng chiêm ngưỡng đã cung cấp cho chúng tôi những chủ đề vô tận trong những cuộc chuyện trò. Một điều lý thú là chúng tôi cùng suy nghĩ và cảm nhận giống nhau. Sự gần gũi trong tâm hồn của chúng tôi không phải vì cả hai đều có cùng một quan điểm về một số vần đề nào đó. Ý nghĩ của người này nói ra liền được người kia hưởng ứng như chính ý nghĩ của mình. Sẵn sàng chấp nhận ý kiến của nhau - đó cũng là một trong những biểu hiện của sự hòa hợp tâm hồn.

Chúng tôi thường hay đến các viện bảo tàng, các phòng triển lãm mỹ thuật. Maria kể cho tôi nghe về cuộc đời của những họa sĩ cổ điển và hiện đại nổi tiếng. Chúng tôi tranh cãi với nhau hàng giờ về những tác phẩm của họ. Thỉnh thoảng chúng tôi lại đến vườn bách thảo, vào rạp hát xem ca kịch. Những buổi diễn thường kết thúc vào lúc mười giờ, mười rưỡi nên Maria không kịp giờ làm việc. Vì vậy, sau đó chúng tôi không đi nghe ca kịch nữa.

- Vấn đề không phải ở chỗ bị muộn giờ làm việc - Maria giải thích. - Còn một lý do khác là sau khi nghe ca kịch xong lại đi hát ở " Atlantích " tôi thấy nó nực cười làm sao ấy, giống như sự xúc phạm.

Bây giờ tôi chỉ đến nhà máy vào buổi sáng còn những lúc ở nhà thì tránh trò chuyện với mọi người.

Có lẽ anh đã sa vào một cái bẫy nào phải chăng ? - Có lần Phran Hốpnhe hỏi tôi một cách châm chọc.

Tôi không nói gì, chỉ trả lời bà ta bằng một nụ cười. Đối với Phran Tiđeman, tôi lại càng giấu những chuyện của mình. Có lẽ Maria sẽ cười tôi vì cái tính quá kín đáo. Mặc dù vậy tôi không thể làm khác được.

Mà thật ra thì cũng chẳng có chuyện gì phải dấu diếm. Mối quan hệ bè bạn của chúng tôi được hình thành từ lần gặp gỡ đầu tiên cho đến nay vẫn nằm trong khuôn khổ mà chúng tôi đã quy định. Còn về chuyện xảy ra ở trước cửa tiệm nhảy " Atlantích " không bao giờ chúng tôi nhắc đến như là đã thỏa thuận ngầm từ trước. Chúng tôi cố hiểu nhau kỹ hơn, trao đổi, tranh cãi rất nhiều để sáng tỏ những vấn đề mà cả hai cùng quan tâm. Dần dần trong quan hệ, việc tò mò để thăm dò về những điều bí mật trong lòng giữa hai chúng tôi không còn mạnh mẽ như hồi đầu nữa mà trở nên bình thường hơn. Nếu vì một lý do nào đấy mà hai, ba ngày liền không gặp được nhau, chúng tôi đều bồn chồn, rầu rĩ và khi gặp lại thì người nào cũng vui như trẻ nhỏ. Thường thường chúng tôi hay đi dạo trong thành phố, tay nắm tay, bên nhau. Tôi rất yêu Maria. Tôi có cảm tưởng như tình yêu của tôi có thể đủ cho cả loài người và tôi thấy vô cùng hạnh phúc vì trên đời này có một người để tôi san sẻ tình yêu ấy. Chắc chắn là Maria cũng rất mến tôi, song tình cảm của chúng tôi không bao giờ vượt quá giới hạn của tình bạn. Một lần trong khi dạo chơi ở khu rừng Grunvanđơ ngoại ô thành phố, Maria đặt tay lên vai tôi. Cánh tay cô đung đưa nhè nhẹ, ngón cái vẽ thành những vòng tròn nhỏ trong không khí. Một ý muốn bất ngờ chợt đến, tôi nắm lấy bàn tay Maria đưa lên môi hôn. Ngay lúc ấy cô nhẹ nhàng, nhưng cương quyết nhấc cánh tay ra khỏi vai tôi. Cả hai không nói một lời nào về chuyện đó và vẫn tiếp tục đi dạo như không hề có chuyện gì xảy ra. Nhưng sự nghiêm khắc của Maria đã làm cho tôi không dám tiếp tục biểu lộ những tình cảm của mình nữa. Giọng nói của cô trở nên lãnh đạm, làm tôi rơi ngay vào tình trạng tuyệt vọng, đau đớn. Mặc dù vậy tôi vẫn tiếp tục chấp nhận những điều kiện do Maria đặt ra. Tuy nhiên đôi khi tôi tìm cách khéo léo hướng câu chuyện về những chủ đề mà tôi quan tâm. Tôi cho rằng tình yêu không phải là một trạng thái tình cảm tồn tại độc lập. Sự xích lại gần nhau bằng thiện cảm giữa những con người cũng là một hình thức biểu hiện của tình yêu. Có thể gọi khác đi, nhưng bản chất của vấn đề vẫn không thay đổi. Nếu nghĩ khác có nghĩa là tự lừa dối lòng mình.

Maria vừa cười vừa dứ dứ ngón tay trước mặt tôi :

- Anh nhầm rồi, anh bạn thân mến ơi ! Tình yêu - đâu có phải là thiện cảm hay là sự dịu dàng, âu yếm như anh vừa nói, mà đó là một trạng thái tình cảm không thể phân tích được. Không ai có thể nói được tại sao nó xuất hiện và tại sao, vào một ngày đẹp trời nào đó, nó lại biến mất. Còn tình bạn lại là một chuyện khác. Nó vĩnh cửu, rõ ràng và có thể hiểu được. Có thể giải thích được vì sao người ta kết bạn với nhau và vì sao lại cắt đứt. Anh thử nghĩ mà xem, trên thế gian này có rất nhiều người làm cho ta ưa thích. Tôi chẳng hạn. Tôi có nhiều bạn tốt, tôi quý mến họ và trong số đó anh là người hàng đầu. Nhưng không thể vì vậy mà cho rằng tôi yêu tất cả những người ấy.

- Tuy nhiên, trong số đó, cô có thể hết lòng yêu một người nào đấy. - Tôi tiếp tục bảo vệ quan điểm của mình. - Còn những người khác yêu ít hơn.

- Trong những trường hợp như thế thì tại sao anh không ghen ?

Tôi bối rối một lát và sau khi suy nghĩ tôi trả lời :

- Nếu như đó là một tình yêu chân chính thì tất cả tình cảm người ta sẽ dành cho người duy nhất đó, nhưng không bao giờ nên có tư tưởng chiếm giữ độc quyền tình yêu ấy và cũng không nên đòi hỏi ở người khác như vậy. Tình yêu cũng không vì thế mà giảm đi đâu.

- Tôi tin rằng những người ở phương Đông không nghĩ như anh đâu.

- Tôi có quan điểm riêng của mình.

Maria im lặng một lát, nhìn chăm chú vào một điểm nào đó trong không gian rồi nói tiếp :

- Tôi lại muốn một tình yêu hoàn toàn khác. Tình yêu không lệ thuộc vào phạm trù lôgich nào hết và về bản chất nó không thể giải thích được. Yêu và có cảm tình với nhau là hai lĩnh vực hoàn toàn khác nhau. Yêu một người nào đó có nghĩa là phải có một sự ham muốn cả về thể xác lẫn tâm hồn. Tình yêu đối với tôi trước hết là sự ham muốn. Một sự ham muốn có thể vượt qua được mọi trở ngại… Đến đây tôi vội ngắt lời Maria.

- Những gì mà cô nói đó chỉ tồn tại trong một giây nào đấy thôi, còn trong thực tế, tình cảm quý mến, sự hấp dẫn, lôi cuốn… được tích lũy dần dần và đến một lúc nào đó những tình cảm ấy sẽ tràn ra như một dòng thác. Cũng giống như những tia nắng mặt trời đi qua chiếc kính lúp rồi hội tụ lại thành một điểm có khả năng đốt cháy cả gỗ. Hơi ấm của những tình cảm quý mến rất dễ biến thành ngọn lửa của tình yêu. Thật là sai lầm nếu cho rằng tình yêu đến từ đâu đó bên ngoài chúng ta. Hoàn toàn không phải thế ! Ngọn lửa của tình yêu cháy bùng lên nhờ sự tích góp lâu ngày của những tình cảm khác.

Cuộc tranh cãi tạm dừng ở đó và chúng tôi còn quay trở về với chủ đề này nhiều lần nữa. Tôi cảm thấy trong cách suy luận của chúng tôi có nhiều điểm còn non nớt và mặc dù đã hoàn toàn cởi mở với nhau nhưng chúng tôi vẫn còn bị chi phối bởi những suy nghĩ và ước muốn thầm kín. Quan điểm của chúng tôi thường giống nhau nhưng không vì thế mà những sự bất đồng không còn nữa. Còn nếu người này chịu thua người kia thì chẳng qua là vì một mục đích quan trọng hơn. Chúng tôi không ngần ngại bộc lộ những tình cảm và ý nghĩ thầm kín nhất, tranh cãi với nhau một cách sôi nổi, thẳng thắn. Tuy nhiên vẫn còn một điểm nào đó mà cả hai đều tránh nói tới và bằng linh cảm của mình, tôi biết rằng đó chính là vấn đề quan trọng nhất.

Trong đời tôi chưa gặp một người nào gần gũi hơn Maria và vì vậy tôi cố gắng giữ lấy nàng bằng mọi giá. Ước muốn tha thiết nhất của tôi là Maria sẽ thuộc về tôi hoàn toàn, cả tâm hồn lẫn thể xác. Nhưng tôi không dám thú nhận điều ấy - ngay cả với chính bản thân mình - bởi nỗi lo sợ sẽ đánh mất nàng mãi mãi. Tôi sợ rằng những hành động thiếu thận trọng của tôi sẽ làm cho con chim xinh đẹp bay đi mất và vì thế sẽ đánh mất luôn cả niềm hạnh phúc được chiêm ngưỡng nó.

Cũng trong thời gian đó, tôi lờ mờ nhận ra rằng sự do dự, rụt rè sẽ làm hỏng mọi chuyện. Trong mối quan hệ giữa con người, không có chỗ cho sự trì trệ. Dẫm chân tại chỗ cũng có nghĩa là tụt lại phía sau. Những giây phút không làm cho người ta xích lại gần nhau sẽ làm cho người ta xa nhau hơn. Khi nhận thức được điều này, tôi cảm thấy lo lắng vô cùng.

Tuy nhiên, tôi lại không dám tiến hành một biện pháp tích cực nào. Muốn làm gì cần phải trở thành một người hoàn toàn khác. Tôi biết rằng mình đang luẩn quẩn tại một chỗ nhưng lại không biết tìm một con đường khác dẫn đến với nàng. Tôi đã dần dần trút bỏ được tính rụt rè, nhút nhát, không còn thu mình lại như trước và đôi khi còn tỏ ra quá cởi mở nữa là khác. Song chưa có lần nào tôi dám nói thẳng những ước muốn thầm kín của mình.

Tôi cũng không nhớ là khi ấy tôi có khả năng suy luận một cách sâu sắc và rạch ròi như thế không. Nhưng bây giờ, mười hai năm đã trôi qua, nhìn lại quá khứ, tôi đã đi đến những kết luận như thế. Và những gì tôi biết về Maria cũng đã được thời gian chiếu sáng.

Hiển nhiên lúc ấy, tôi chỉ nhận thấy một điều : Trong tâm hồn của Maria có những tình cảm trái ngược nhau đang giằng xé. Khi thì nàng trở nên đăm chiêu lạnh lùng, khi thì ân cần, thận trọng và có lúc lại tỏ ra quá thân mật làm cho tôi cũng trở nên mạnh bạo và cương quyết hơn. Tuy nhiên những trạng thái kích động như vậy thường trôi qua rất nhanh và quan hệ của chúng tôi lại trở về với khuôn khổ cũ là tình bạn. Tất nhiên chúng tôi đều hiểu rằng tình bạn ấy nếu không tiếp tục phát triển lên thì sẽ vào ngõ cụt. Mặc dù Maria không tìm thấy ở tôi những đặc tính nàng cho là cần phải có ở người đàn ông, song lẽ dĩ nhiên là nàng cũng nhận thấy ở tôi những phẩm chất tốt đẹp khác và có thể vì thế mà nàng cũng đã cố gắng giữ gìn cho tình bạn của chúng tôi không bị tan vỡ.

Những tình cảm trái ngược ấy chúng tôi đều cố giấu kín. Như trước kia, chúng tôi vẫn là những người bạn chân thành, thân thiết, luôn tìm cách gặp nhau, bổ sung cho nhau. Chúng tôi cảm thấy thỏa mãn và có thể nói là hạnh phúc nữa.

Nhưng dù muốn hay không thì cuối cùng vẫn phải xảy ra cái điều hệ trọng nhất đã làm cho quan hệ của chúng tôi đi theo một hướng khác. Lúc ấy là vào cuối tháng mười hai. Mẹ của Maria đi dự lễ Nôen ở nhà một người bà con gần Praha. Maria rất mừng vì sẽ được ở lại một mình.

- Em cần phải nói với anh rằng - Maria thú nhận với tôi - em không thể nào chịu nổi những cây thông Giáng sinh treo đầy những đồ vớ vẩn và những cây nến lập lòe. Anh đừng cho rằng đó là vì nguồn gốc xuất thân của em. Em cũng chẳng hiểu một chút gì về đạo Do Thái cả đâu, kể cả những lễ nghi kỳ quặc và vô nghĩa của nó. Và em cũng không hiểu nổi những người cứ thích tổ chức những buổi lễ linh đình chỉ nhằm mục đích là cảm thấy hạnh phúc trong một giây lát nào đó. Nhưng mẹ em là một người đàn bà cơ đốc giáo cổ hủ mang trong người dóng máu Đức chính thống cho nên rất coi trọng những ngày lễ như thế. Những suy nghĩ của em bị mẹ cho là thóa mạ. Không phải vì những suy nghĩ ấy xúc phạm đến tình cảm tôn giáo mà tại vì mẹ em lo sợ sẽ mất sự yên tĩnh trong tâm hồn vào những năm cuối đời.

- Không lẽ trong ngày lễ đón mừng năm mới em cũng chẳng thấy điều gì thú vị hay sao ?

- Hoàn toàn không có gì hết ! Cái ngày đầu năm ấy có khác gì những ngày còn lại. Không phải thiên nhiên mà chính là con người đã chia thời gian thành từng năm. Từ lúc sinh ra cho đến khi chết, con người cứ đi mãi trên con đường, cho nên việc xây lên đó những cái mốc chỉ là những ý định vô nghĩa. Nhưng tốt hơn là không nên triết lý nữa. Nếu anh muốn, chúng ta sẽ cùng nhau đón mừng năm mới. Em xong việc ở " Atlantích " tương đối sớm, trước lúc nửa đêm. Đêm giao thừa ở đó sẽ có một chương trình đặc biệt. Vì thế mà chúng ta có thể ngồi với nhau, uống một chút gì đó như mọi người khác. Thỉnh thoảng cũng nên rời bỏ " cái tôi " của mình để hòa vào với mọi người. Anh thấy thế nào ? Mà hình như chúng ta chưa có lần nào nhảy với nhau thì phải ?

- Chưa.

- Em không thích nhảy lắm, nhưng nếu gặp một người bạn nhảy hợp ý… - Anh sợ rằng, anh không phải là người bạn nhảy mà em mong muốn đâu.

- Biết làm sao được ! Tình bạn đôi khi đòi hỏi phải có sự hy sinh.

Buổi tối trước khi sang năm mới chúng tôi cùng ăn tối với nhau trong một khách sạn nhỏ. Mãi nói chuyện không người nào để ý đến thời gian. Chúng tôi vội đến " Atlantích ". Vừa đến nơi, Maria đi thay áo, còn tôi ngồi đúng vào chiếc bàn chúng tôi đã ngồi lần gặp gỡ đầu tiên. Khắp phòng treo đầy đèn lồng sặc sỡ và các băng giấy ngoằn ngoèo cùng những sợi kim tuyến óng ánh như những hàng nước mưa. Trong phòng khá ồn ào. Từng cặp một, vừa nhảy vừa áp sát vào nhau và hôn nhau. Tôi cảm thấy một nỗi buồn vu vơ.

" Tất cả những chuyện này để làm gì nhỉ ? - Tôi thầm nghĩ. - Và đêm nay có gì đặc biệt so với những đêm khác ? Tự mình nghĩ ra thần linh rồi tự mình lại thờ phụng nó ! Có lẽ tốt hơn là người nào về nhà người nấy rồi ngủ cho sớm ! Chúng tôi biết làm gì ở đây ? Chẳng lẽ cũng quay tít rồi ôm chầm lấy nhau như họ ?… Chỉ có một điểm khác là chúng tôi sẽ không hôn nhau. Tất nhiên là không !… Còn nhảy ? Không biết tôi có nhảy được không nhỉ ?… ".

Dạo ở Xtambun, khi còn học ở Học viện Mỹ thuật, bạn bè có dạy tôi một vài điệu nhảy mà họ đã học được ở đám người Nga lưu vong. Lúc ấy tôi đã biết nhảy những điệu vanxơ - tất nhiên là nhảy một cách chật vật… Nhưng từ dạo ấy đến giờ đã hơn một năm rồi. Nếu nhảy không ra gì thì thật là đẹp mặt. " Không sao - Tôi tự an ủi - ta có thể chấm dứt điệu nhảy vào bất cứ lúc nào ".

Chương trình của Maria kết thúc sớm hơn là tôi tưởng. Trong phòng ồn ào không thể tưởng tượng được. Tối hôm đó người nào cũng muốn chơi bời cho thỏa thích. Maria nhanh chóng thay quần áo và chúng tôi đi thẳng lên khách sạn " Châu Âu " cạnh nhà ga Anhanter. Không khí ở đây hoàn toàn khác. Trong những gian phòng lớn, hàng trăm cặp nam nữ đang nhảy. Trên bàn la liệt các loại chai lớn, chai bé màu sắc khác nhau. Một số khách hàng đã kịp say khướt, số khác đang ngồi ôm nhau.

Maria vui vẻ một cách khác thường. Nàng tinh nghịch đập đập vào tay tôi nói :

- Nếu biết trước anh sẽ ngồi nhăn nhó như thế này thì em đã chọn một người bạn nhảy khác.

Maria uống liền một lúc mấy ly rượu nho " sông Ranh " và bắt tôi cùng uống.

Sau lúc giao thừa là một quang cảnh hỗn loạn. Khắp nơi vang lên tiếng cười, tiếng la hét. Trong tiếng nhạc chói tai của bốn dàn nhạc cùng chơi một lúc, hàng trăm đôi trai gái quay cuồng loạn xạ. Những khát vọng cuồng nhiệt của những năm sau chiến tranh được bộc lộ một cách ngang nhiên, không cần che giấu. Thật đau lòng khi nhìn thấy sự cuồng loạn của đám thanh niên với những cặp mắt ngây dại, của những cô gái hoàn toàn đắm mình trong sự say mê nhục dục. Họ cho rằng bằng cách ấy họ đang phản đối những quy tắc ngu xuẩn của xã hội, chống lại những đạo lý giả dối của nó.

- Raip ! Sao anh cứ ngồi im như tượng thế ? - Maria nói và rót cho tôi một ly rượu nữa. - Anh thấy đấy, em đang tìm cách thoát khỏi tính khí u sầu. Trong buổi tối hôm nay chúng ta hãy cố gắng quên đi những ý nghĩ buồn bã. Anh hãy tưởng tượng : Chúng ta không còn là chúng ta nữa mà là một thành viên nhỏ bé của cái đám hỗn loạn này và chính họ cũng không còn là họ nữa. Mà thôi ! Em không muốn đi sâu vào những ý nghĩ và tình cảm của họ. Hãy uống đi và vui lên !

Tôi hiểu rằng Maria đã bắt đầu say. Nàng ngồi sát lại và đặt tay lên vai tôi. Tôi cảm thấy bối rối, trống ngực đập thình thịch như một con chim sa lưới. Không hiểu tại sao Maria lại nghĩ rằng tôi buồn trong khi tôi lại cảm thấy hạnh phúc, rất hạnh phúc.

Tiếng nhạc lại vang lên.

- Chúng ta nhảy đi ! - Tôi nói khẽ vào tai Maria. - Chỉ có điều em đừng giận anh, anh nhảy dở lắm… Maria bật ngay dậy làm như không nghe thấy những lời phân bua của tôi :

- Đồng ý.

Và thế là chúng tôi quay vòng giữa những người khác. Nói chung không nên gọi đó là một điệu nhảy, vì bị ép chặt bốn phía, chúng tôi hầu như chỉ dậm chân tại chỗ. Nhưng cả tôi và Maria đều cảm thấy hài lòng. Maria không rời mắt khỏi tôi. Trong cặp mắt màu đen tư lự của nàng thỉnh thoảng lại lóe lên một tia sáng kỳ lạ bí ẩn. Từ ngực nàng thoang thoảng mùi nước hoa dễ chịu. Nhưng dễ chịu hơn cả là cảm thấy sự gần gũi của nàng ở ngay bên cạnh, rằng tôi có một ý nghĩa nào đó đối với cuộc sống của nàng.

- Maria. - Tôi thì thầm. - Em có thể tưởng tượng được người ta có thể đem đến cho nhau những niềm hạnh phúc to lớn biết chừng nào không ? Chính chúng ta cũng không biết được trong mỗi người có một sức mạnh tiềm tàng đang ẩn giấu.

Cặp mắt Maria trong một giây bỗng rực lên như có ngọn lửa bên trong. Nàng nhìn tôi chăm chú, môi mím lại. Và ngay lúc ấy Maria nói nhỏ, giọng mệt mỏi :

- Thôi, chúng ta ra ngồi đi ! Ở đây chật kinh khủng !

Chúng tôi quay lại bàn mình. Maria uống thêm vài ly nữa rồi đột ngột đứng lên.

- Em quay lại ngay bây giờ. - Maria nói rồi loạng choạng bước đi.

Dù đã bị Maria cố ép nhưng tôi uống không nhiều lắm nên mới chỉ hơi chếch choáng, song đầu đau nhức như bị vỡ ra từng mảnh. Mười lăm phút trôi qua, Maria vẫn chưa quay lại. Tôi bồn chồn lo lắng không biết có chuyện gì xảy ra. Tôi đứng lên đi tìm nàng. Ở cạnh phòng vệ sinh, đám đàn bà tụ tập khá đông, người sửa lại quần áo, người tô lại môi… Maria không có ở đây. Trong số những phụ nữ ngồi trên dãy đi văng kê dọc tường cũng không có. Tôi càng thêm lo lắng. Tôi sục khắp các phòng, va lung tung vào mọi người. Tôi nhảy qua mấy bậc thang chạy ra ngoài tiền sảnh. Ở đây cũng không có nàng nốt.

Bỗng nhiên qua lớp kính mờ của cửa chính, tôi nhìn thấy một bóng trắng thấp thoáng ngoài đường. Tôi vọt qua cửa quay và bất giác kêu lên. Maria đang đứng dưới một gốc cây hai tay ôm đầu. Trên người nàng chỉ độc một chiếc áo dài bằng len mỏng. Những bông tuyết nhỏ chậm chạp đậu lên tóc, lên mặt nàng. Nghe thấy tiếng kêu của tôi, Maria quay lại mỉm cười hỏi :

- Anh đi đâu thế ?

- Phải hỏi chính em câu ấy mới đúng ! Em ở đâu từ nãy giờ ? Em làm gì ở đây ? Tôi quát lên.

- Khẽ chứ ! - Maria ngăn tôi lại, một ngón tay đặt lên môi. Em ra đây thở một tí cho thoáng, nhân tiện làm cho cái đầu nguội bớt đi.

Tôi kéo Maria trở lại phòng đợi, đặt nàng ngồi xuống ghế rồi quay lại phòng ăn thanh toán. Sau đó, tôi lấy áo bành tô và nàng mặc vào. Chúng tôi bước ra đường, chân dẫm lên lớp tuyết xốp như bông. Maria bám chặt vào tay tôi cố đi thật nhanh. Trên đường chúng tôi gặp những cặp nam nữ loạng choạng vì men rượu hoặc từng tốp người nói ồn ào. Một số phụ nữ ăn mặc khá mỏng manh như là đang giữa mùa xuân chứ không phải là mùa đông lạnh giá. Mọi người sôi nổi cười đùa, hát hỏng.

Chúng tôi len lỏi qua đám người ấy. Maria bước rất nhanh làm tôi phải chạy gằn mới theo kịp. Dọc đường có vài người định bắt chuyện với Maria, có người còn định hôn cô nữa nhưng Maria cương quyết không dừng lại. Tôi nhận ra Maria cũng chưa đến nỗi say lắm như tôi tưởng.

Khi chúng tôi rẽ vào một phố vắng, Maria liền đi chậm lại.

- Thế nào ? Anh hài lòng về buổi tối hôm nay chứ ? Maria hỏi. - Em hy vọng rằng anh cũng đã vui lên chút ít. Đã lâu em không vui như thế… Đã lâu rồi… Nàng cười tỏ vẻ thích thú rồi bỗng bật lên ho rũ rượi. Cơn ho kéo dài nhưng Maria vẫn bám chặt lấy tay tôi.

- Em làm sao thế ? - Tôi lo lắng hỏi khi cơn ho của nàng đã qua. - Em bị cảm lạnh rồi đấy.

- Ôi ! - Maria cười sằng sặc. - Hôm nay em vui quá ! Em vui quá !

Tôi sợ từ tiếng cười đó biến thành cơn thần kinh, nên vội dìu nàng về ngay nhà.

Maria bước đi mỗi lúc một loạng choạng hơn, ngược lại tôi trở nên tỉnh táo trong làn khí lạnh của đêm đông. Để giữ cho Maria khỏi ngã, tôi buộc phải ôm chặt lấy lưng nàng. Ở một chỗ qua đường, chúng tôi trượt chân và tí nữa cả hai cùng ngã dúi xuống tuyết. Maria lẩm bẩm điều gì đó. Ban đầu tôi tưởng nàng hát, nhưng khi chú ý tôi mới biết là nàng đang nói với tôi.

- Vâng, em là một người như thế đấy Raip ạ ! - Maria khẳng định. - Anh thân yêu, anh đã thấy chưa ?… Em đã nói với anh trước rồi mà… Em là người như thế đấy… Chẳng có hôm nào giống hôm nào đâu… Nhưng anh đừng có buồn nhé… Có gì đáng buồn đâu kia chứ ? Anh đối với em thật tốt !… thật là tốt… Bỗng nhiên Maria khóc nức nở. Giọng nói của nàng đứt quãng trong tiếng khóc :

- Anh đừng có buồn nhé !

Nửa giờ sau chúng tôi về đến nhà Maria. Đến gần cửa, Maria dừng lại.

- Chìa khóa của em đâu ? Tôi hỏi giọng trách móc.

- Anh đừng giận, Raip… Anh đừng giận !… Hình như ở trong túi đây.

Maria rút ra một chùm ba chiếc chìa khóa. Tôi mở cửa, định đỡ Maria lên cầu thang nhưng nàng trườn khỏi tay tôi chạy vụt lên.

- Cẩn thận, kẻo ngã đấy !

- Anh đừng lo ! - Maria vừa trả lời vừa thở nặng nhọc. - Em tự lên được mà.

Chìa khóa vẫn cầm trong tay và vì vậy tôi chẳng còn cách nào khác là đi theo nàng. Lên đến một khoảng hành lang tối om tôi nghe thấy tiếng Maria :

- Em ở đây… Anh mở cửa này ra… Tôi sờ soạng trong bóng tối, mở cửa Maria chỉ. Chúng tôi cùng bước vào phòng. Maria bật đèn. Nhìn lướt qua, tôi thấy đồ đạc trong phòng tuy đã cũ nhưng còn tốt, phía trong một chiếc giường bằng gỗ sồi chạm khắc cầu kỳ.

Maria cởi áo choàng quẳng xuống đi văng và chỉ chiếc ghế bên cạnh :

- Anh ngồi xuống đi !

Maria ngồi xuống mép giường nhanh nhẹn cởi giày, tất, kéo chiếc áo qua đầu quẳng lên ghế, rồi chui vào chăn.

Tôi đứng yên lặng lẽ chìa tay cho Maria. Nàng nhìn tôi bằng một cặp mắt lạnh lùng như lần đầu tiên mới nhìn thấy tôi rồi nhoẻn miệng cười. Tôi cúi đầu xuống. Khi tôi quyết định ngửng lên thì thấy Maria đang nằm ngửa mặt lên trần, chân tay duỗi thẳng. Khuôn mặt Maria có vẻ bồn chồn, lo lắng, mắt chớp chớp. Một cánh tay và vai nàng lộ ra khỏi tấm đráp trắng phủ giường. Làn da mịn màng trắng trẻo như nước da trên mặt. Maria chống khuỷu tay lên gối.

- Em sẽ bị lạnh mất ! - Tôi nói.

Maria nắm lấy tay tôi kéo lại, đặt ngồi bên cạnh. Sau đó nàng dịch lại, áp mặt vào tay tôi ấp úng :

- Anh Raip ! Em không ngờ anh lại có thể trở thành một người nghiệt ngã đến như thế. Cũng phải thôi : Anh xử sự như thế là đúng… Biết làm sao được… !… Nếu như anh biết rằng… Nếu như anh biết… Hôm nay chúng ta vui quá đấy chứ anh nhỉ ! Không, anh đừng rút tay ra !… Em chưa bao giờ nhìn thấy anh như thế này cả.

Tôi ngồi dịch ra một chút. Maria nhổm dậy, khép hai đầu gối lại, ngồi cạnh tôi.

- Anh hãy nhìn thẳng vào mắt em, Raip !… Những gì mà anh đã nghĩ về em là không đúng đâu ! Em sẽ chứng minh cho anh thấy điều ấy. Mà không phải chỉ cho anh mà còn cho chính bản thân em nữa. Nhưng sao anh lại rầu rĩ thế ? Anh không tin em phải không ?

Maria nhắm mắt lại và tôi nhận thấy nàng đang phải đấu tranh rất căng thẳng với những ý nghĩ của mình. Vai nàng rung nhè nhẹ. Tôi kéo chăn đắp lên cho nàng và giữ lấy mép chăn cho khỏi tụt xuống.

Maria mở mắt ra.

- Em là con người như thế đấy - nàng mỉm cười bối rối nói tiếp - Và anh chắc là sẽ cười nhạo em… Em… Những món tóc của Maria xõa trên trán, hàng mi dài đổ bóng xuống sống mũi thanh tú. Môi dưới run run. Khuôn mặt nàng lúc ấy trở nên lộng lẫy kỳ diệu hơn cả Đức Mẹ, đẹp hơn cả bức chân dung tự họa của mình.

Tôi ôm chặt lấy Maria và cảm thấy toàn thân nàng run rẩy.

- Em… Em… yêu anh… Maria thì thào. - Yêu tha thiết… Anh không thể biết được em yêu anh đến như thế nào đâu !… Anh ngạc nhiên à ?… Làm sao có thể khác được ? Em đã hiểu anh yêu em lắm lắm, yêu tha thiết. Anh đừng nghi ngờ gì nữa, em cũng yêu anh, yêu thiết tha như thế… Maria ép sát vào tôi và phủ lên mặt tôi những cái hôn nóng bỏng… Tỉnh dậy vào buổi sáng hôm sau, tôi nghe thấy bên cạnh mình hơi thở nhè nhẹ, đều đặn của Maria. Nàng nằm quay lưng lại phía tôi, một ngón tay đặt dưới gối, mái tóc xõa ra phủ trên gối trắng, cặp môi mềm mại hơi hé mở, cánh mũi phập phồng, không khí giao động làm cho mớ tóc của nàng giao động theo.

Tôi nằm ngửa lại, mắt nhìn thẳng lên trần nhà, lo âu chờ đợi cái giây phút khi Maria tỉnh dậy. Nàng sẽ nhìn tôi bằng cặp mắt như thế nào ? Nàng sẽ nói gì ? Tôi cứ đinh ninh rằng mình sẽ cảm thấy trong lòng thanh thản vững tin nhưng hoàn toàn không có gì giống như thế. Tôi run sợ như một kẻ đang đứng trước vành móng ngựa đợi bản tuyên án. Và tôi cũng không hiểu tại sao mình sợ, bởi vì tôi đâu có chờ đợi mong muốn gì nữa. Tôi đã chẳng đạt được ước muốn của mình đó sao ?

Tôi cảm thấy một sự trống trải kỳ lạ nhưng tôi không thể nào trả lời được một cách rõ ràng mình còn thiếu gì nữa. Giống như một kẻ bước ra khỏi nhà với tâm trạng đã bỏ quên cái gì đó, nhưng cụ thể là cái gì thì không sao nhớ được. Anh ta miễn cưỡng bước đi song quay lại thì không muốn và trong dạ lúc nào cũng bồn chồn, lo lắng. Một cảm giác tương tự như thế đang xâm chiếm lòng tôi.

Hơi thở đều đặn của Maria đột nhiên ngừng bặt. Tôi nhổm dậy nhìn sang. Maria vẫn nằm im không động đậy, nhìn chăm chú vào một điểm nào đấy. Mắt nàng không hề chớp, một vài sợi tóc vương trên mặt. Có thể Maria nhận thấy tôi đang nhìn nàng nhưng nàng vẫn không quay lại. Tôi bỗng hiểu ngay rằng Maria đã thức từ lâu và cảm giác lo âu vụt lớn lên biến thành nỗi lo sợ đè nặng lên trái tim. " Có thể mình đã quá lo sợ một cách vô ích và tự làm u ám cái buổi sáng đẹp nhất trong đời ". Tôi thầm nghĩ. Nhưng chính ý nghĩ ấy lại làm tôi buồn thêm.

- Anh đã dậy rồi chứ ? - Maria hỏi, không quay đầu lại.

- Ồ… thế em dậy đã lâu chưa ?

- Không, tôi cũng mới dậy thôi… Tôi giật mình. Đã từ lâu, đối với tôi không có thứ âm nhạc nào du dương hơn là giọng nói của Maria và ngay từ bây giờ, khi tiếng nói của nàng vừa cất lên, âm điệu của nó giống như một người bạn đáng tin cậy làm cho tôi bình tâm trở lại. Nhưng tại sao Maria lại xưng " Tôi ". Thời gian gần đây ít khi chúng tôi còn xưng hô với nhau như thế. Nhưng tại sao nàng lại xưng hô như vậy sau khi đã xảy ra cái điều ấy ? Có thể Maria hãy còn mơ ngủ chăng ?

Maria quay lại phía tôi mỉm cười. Nhưng không phải là nụ cười cởi mở, thân ái như mọi ngày mà có lẽ là nụ cười nàng vẫn thường tặng những khách hàng ở " Atlantích ".

- Anh dậy đấy à ? Maria hỏi.

- Dậy thôi !… Thế còn em ?

- Em chẳng biết nữa… Em thấy trong người khó chịu, toàn thân đau nhức. Có thể tại em đã uống nhiều rượu. Ở lưng cũng thấy đau.

- Có lẽ hôm qua em bị cảm lạnh. Em chạy ra ngoài đường mà không mặc áo ấm.

Maria lơ đãng nhún vai rồi quay mặt đi. Tôi dậy rửa ráy qua loa rồi nhanh chóng mặc quần áo. Maria vẫn nằm trên giường quan sát mọi cử động của tôi.

- Sao chúng ta cứ im lặng thế này ? Chẳng lẽ chúng ta đã chán nhau như những cặp vợ chồng già hay sao ? - Tôi cố đùa.

Maria nhìn tôi ngạc nhiên. Dưới cái nhìn của nàng tôi cụt hứng không biết nói sao. Tôi bước lại gần định ôm nàng. Tôi nghĩ như thế mình sẽ phá được lớp băng giá lạnh đang từ từ ngăn cách chúng tôi. Nhưng Maria đã nhổm dậy, bỏ chân xuống đất, khoác vội chiếc áo mỏng lên người và trong suốt thời gian đó nàng không hề nhìn tôi. Có một nét gì đó trong cặp mắt Maria đã không cho phép tôi thực hiện được ý định của mình.

- Tại sao trông anh buồn thế ? Maria hỏi tôi bằng một giọng điềm tĩnh lạ lùng. Cặp má trắng mịn của nàng bỗng đỏ ửng lên, hơi thở nặng nề, đứt quãng. - Anh còn muốn gì nữa ? Anh còn có thể mong muốn gì hơn nữa không ? Chắc là không ! - Ngừng một giây nàng nói tiếp. Nhưng tôi lại muốn nhiều hơn nữa ! Rất nhiều ! Cuối cùng thì anh đã hài lòng, còn tôi biết làm gì bây giờ ?

Nói đến đây Maria gục đầu xuống, hai tay buông thõng. Hai bàn chân trần của nàng đứng im trên tấm thảm, ngón cái hơi nhấc lên một chút, còn các ngón khác chụm lại.

Tôi kéo ghế lại, ngồi trước mặt Maria và nhẹ nhàng nắm hai bàn tay nàng nói khẽ :

- Maria !… Trong giọng nói của tôi vang lên âm điệu của nỗi lo sợ sẽ làm mất tất cả những gì quý giá nhất của đời mình.

- Maria ! Đức Mẹ thân yêu của anh ! Em làm sao thế ? Anh có lỗi gì đâu ? Anh đã hứa với em là không bao giờ đòi hỏi ở em một điều gì cả và anh đã giữ lời hứa. Em hãy nghĩ lại mà xem, em đã nói gì thế ? Nhất là trong lúc này khi mà chúng ta trở nên gần gũi hơn lúc nào hết.

- Không ! Không ! - Maria buồn bã lắc đầu. - Chúng ta không trở nên gần gũi hơn mà ngược lại, càng xa nhau hơn. Bây giờ em chẳng còn chút hy vọng nào nữa. Mọi việc đã kết thúc… Em đã cố gắng một lần cuối cùng. Em đã nghĩ rằng trong mối quan hệ của chúng ta chỉ thiếu có điều ấy là sẽ trọn vẹn, vậy mà bây giờ em vẫn cảm thấy một sự trống trải như cũ. Anh không có lỗi gì đâu ! Chỉ có điều là em không yêu anh và rất lấy làm tiếc rằng đã không yêu anh được. Mà đâu phải chỉ có anh… em chẳng yêu một người nào cả… Bây giờ em chẳng còn một chút hy vọng nào nữa… Em là một người như thế đấy ! Không thể khác được. Em đã cố gắng để giành lấy phần thắng đối với anh, đã cố gắng hết mức… Nhưng người bạn thân mến và tốt bụng của em ạ ! Anh hãy tin rằng không phải em chỉ đấu tranh với anh mà còn đấu tranh với chính bản thân mình nữa. Và kết quả là như thế đấy ! Bây giờ em không cảm thấy gì khác ngoài việc cổ họng khô rát và lưng đau ê ẩm.

Maria im lặng nhắm mắt lại và khuôn mặt nàng bỗng trở nên dịu dàng kỳ lạ.

- Anh có biết hôm qua em đã nghĩ gì khi chúng ta về đến đây không ? - Maria nói bằng một giọng sôi nổi như người ta vẫn thường dùng để kể chuyện cổ tích cho trẻ con. - Em nghĩ rằng em sẽ biến thành một người hoàn toàn khác như trong chuyện chiếc đũa thần ấy ! Em tin rằng tâm hồn sẽ tràn đầy những cảm xúc kỳ diệu nhất, trong sáng nhất có khả năng chi phối toàn bộ cuộc đời. Em hy vọng sau đêm qua, sáng nay tỉnh dậy em sẽ thấy thế giới hoàn toàn khác. Vậy mà em đã nhìn thấy gì khi thức dậy ? Vẫn là cái buổi sáng ảm đạm như mọi ngày, vẫn bầu trời u ám. Trong phòng vẫn ẩm ướt, lạnh lẽo... Và bên cạnh em là một con người xa lạ, vâng, đúng là xa lạ, mặc dù mới đây thôi còn rất gần gũi, nhưng bây giờ thì đã xa lắm rồi...

Maria lại nằm xuống giường, cho một tay lên mắt, nói tiếp :

- Có nghĩa là con người chỉ có thể xích lại gần nhau đến một giới hạn nào đó thôi và chỉ cần bước qua giới hạn đó là con đường sẽ dẫn đến sự xa cách, tẻ nhạt. Thế mà em lại muốn giữa chúng ta không còn ranh giới cách ngăn gì nữa. Và điều làm cho em đau khổ hơn cả là hy vọng của mình đã không trở thành hiện thực. Tại sao phải tự lừa dối mình làm gì ? Chúng ta sẽ không còn có thể cởi mở với nhau như trước nữa đâu, không thể còn cùng nhau dạo chơi trong thành phố như một đôi bạn. Và vì cái gì mà chúng ta đã hy sinh những niềm hạnh phúc của mình như thế ? Để tìm kiếm những cái mà chúng ta không có, chúng ta đã đánh mất những cái đã có. Không có lẽ tất cả mọi chuyện sẽ chấm dứt ở đây ? Em hy vọng là chưa đến mức ấy. Chúng ta cũng chẳng còn bé bỏng gì nữa cho nên không thể cư xử với nhau như trẻ nhỏ. Chúng ta cần phải xa nhau một thời gian cho đến khi mỗi người cảm thấy sự cần thiết phải gặp lại. Còn bây giờ thì anh đi đi, anh Raip ạ ! Em sẽ tự tìm đến anh nếu cần và có thể chúng ta sẽ lại là những người bạn. Chỉ có điều là lần này chúng ta sẽ cư xử với nhau thông minh hơn. Không nên mong đợi hoặc đòi hỏi người khác những gì mà người đó không thể cho được. Anh hãy đi đi ! Em muốn ở lại một mình.

Maria bỏ tay ra khỏi mắt, nhìn tôi một cách cầu khẩn. Tôi nắm những ngón tay của nàng nói khẽ :

- Biết làm sao được ! Tạm biệt em !

- Không ! Khoan đã ! Maria kêu lên. - Em không muốn chúng ta chia tay nhau như vậy. - Hình như anh giận em ? Nhưng em có làm điều gì xấu xa đâu ?

- Anh không giận đâu. Anh chỉ buồn thôi. - Tôi nói.

- Chẳng lẽ anh không nhận thấy em cũng rất buồn sao ? Đừng bỏ đi như thế ! Anh lại gần đây !

Maria kéo tôi lại, đưa tay lên vuốt tóc tôi rồi áp má mình vào đó.

- Anh hãy vui lên một chút đi ! - Maria van nài. - Cười với em một lần nữa, rồi đi đi !

Tôi cố nặn ra một nụ cười rồi hai tay ôm mặt chạy ra khỏi phòng.

Ngoài phố còn vắng người. Nhiều cửa hiệu chưa mở cửa. Những ô tô buýt, tàu điện còn thưa khách chạy qua, chạy lại ngay bên cạnh tôi. Tôi không biết mình đang đi đâu. Những ngôi nhà với mặt tường rêu phong cũ kỹ lần lượt chạy qua. Hết đường nhựa sang đến đường lát đá và sau đó là đường đất... Tôi vẫn đi, không dừng lại. Cảm thấy trong người nóng lên, tôi mở hết cúc áo bành tô ra. Thành phố đã lùi lại phía sau. Tôi đi trên lớp băng cứng qua những mương nước nhỏ, ngang qua một cầu xe lửa. Tiết trời lạnh giá làm cho mi mắt cứng lại nhưng tôi vẫn vội bước gần như chạy. Hai bên đường rừng thông lùi dần lại phía sau. Từ trên cây những đám tuyết lớn rơi xuống lả tả. Một vài người đi xe đạp phía sau đuổi kịp tôi. Ở đâu đó, rất xa vang lên tiếng gõ đều đều của bánh xe lửa. Tôi vẫn bước, đầu óc trống rỗng, mê muội. Một lát sau, ở phía bên phải hiện lên một mặt hồ đóng băng, có nhiều người đang trượt trên đó. Tôi rẽ về phía ấy, đi qua một cánh rừng nhỏ chằng chịt những vệt đường qua lại. Những ngọn thông non phủ đầy tuyết lắc lư trong gió, giống như những cô bé mặc áo choàng trắng. Cuối cùng tôi đã ra đến mặt hồ. Trên bờ, một khách sạn nhỏ hai tầng bằng gỗ nằm lẻ loi. Trên mặt băng phẳng như gương, những thiếu nữ mặc váy ngắn và các chàng trai mặc quần áo thể thao đang lượn qua lượn lại. Người thì lượn thành những vòng tròn lớn, người quay tít tại chỗ. Mấy cặp nắm tay nhau trượt ở phía sau mũi đất. Thân hình của họ chuyển động nhịp nhàng, uyển chuyển. Những chiếc khăn quàng của các cô gái và những mái tóc màu sáng của các chàng trai tung bay trong gió.

Tôi lội trong lớp tuyết dày đến đầu gối đi dọc theo bờ hồ, vòng qua khách sạn, hướng đến một cánh rừng nhỏ. Tôi lờ mờ nhận ra đã có lần tôi và Maria đến đó. Nhưng khi nào và nơi ấy gọi là gì thì không sao nhớ nổi.

Leo lên đến đỉnh rồi, cách khách sạn khoảng ba, bốn trăm mét, tôi đứng lại dưới một tán cây lớn và bắt đầu quan sát những người đang trượt băng.

Có lẽ tôi đã lang thang như thế được gần bốn giờ đồng hồ. Tôi không hiểu tại sao mình đến đây. Đầu đã bớt đau và toàn thân không còn nhức nhối nữa. Tôi cảm thấy một sự trống trải ghê sợ từ trong lòng. Có lẽ những ngày tươi đẹp nhất, nhiều ý nghĩa nhất trong đời tôi đã vĩnh viễn qua rồi. Những ước mơ sắp thành hiện thực bỗng sụp đổ tan tành, còn thực tại trở nên u ám, mờ mịt.

Nhưng tôi không cảm thấy bị xúc phạm hay tức giận nào, chỉ có một nỗi buồn sâu sắc đè nặng trong lòng. Tất cả mọi việc phải kết thúc như vậy thôi bởi vì Maria đâu có yêu tôi. Vì lẽ gì mà yêu tôi mới được chứ ? Đã có người nào thật lòng yêu tôi đâu. Quả thật, đàn bà là những sinh vật kỳ lạ. Kinh nghiệm sống ít ỏi của đời tôi đã đi đến kết luận rằng, nói chung đàn bà không có khả năng yêu thực sự. Họ luôn luôn tiếc nuối về những khát vọng không thành của mình, về những cơ hội bị bỏ lỡ. Họ thường tin tưởng một cách mù quáng vào lòng tự ái đã bị gặm mòn và cho thấy rằng đấy chính là biểu hiện của tình yêu. Nhưng mới chỉ nghĩ như thế thôi, tôi đã thấy mình không công bằng với Maria. Dù xảy ra những chuyện gì đi nữa trong quan hệ của chúng tôi thì Maria vẫn hoàn toàn không giống một chút nào với những người đàn bà kia. Trong nỗi đau của Maria, không có một chút nào giả dối. Đó không phải là Maria thương hại tôi mà rõ ràng là nàng đã thất vọng vì không tìm thấy ở tôi những gì mà nàng tìm kiếm. Nhưng Maria tìm kiếm cái gì ? Maria còn cần gì hơn ở tôi, hay nói một cách chính xác hơn là ở mối quan hệ giữa chúng tôi ? Đàn bà thật khó hiểu. Anh cứ nghĩ rằng cô ta đã mang đến cho anh tất cả nhưng thật ra hoàn toàn không có gì. Anh cứ nghĩ rằng cô ta là người gần gũi nhất, thế nhưng cô ấy hoàn toàn xa cách anh. Thật là cay đắng khi nghĩ đến tất cả những điều ấy.

Có thể mọi chuyện sẽ khác đi... Có thể... Nhưng ! Maria đã nói đúng : không có gì có thể cứu vãn được nữa. Bất kỳ mọi cố gắng nào của tôi trong trường hợp này cũng chẳng còn đem lại điều gì tốt đẹp... Nhưng Maria có quyền gì đối xử với tôi như thế nhỉ ? Trước đây không khi nào tôi cảm nhận được nỗi cô đơn của mình, vì nỗi cô đơn ấy tuy có đau khổ nhưng là một trạng thái tự nhiên trong cuộc sống. Tôi không bao giờ cho rằng mình sẽ có một niềm hạnh phúc và tôi sẽ sống như thế cho đến khi gặp Maria ; hay nói chính xác hơn là cho đến khi nhìn thấy bức chân dung của nàng. Maria đã đưa tôi từ trong bóng tối của sự cô đơn bước ra ánh sáng và tôi đã nhận ra rằng trên đời này còn có một cuộc sống khác, một cuộc sống thật sự. Chỉ có đến lúc ấy tôi mới phát hiện ra trong tôi có một tâm hồn. Nhưng rồi Maria đã từ bỏ tôi một cách bất ngờ cũng như lúc nàng bước vào đời tôi. Và bây giờ tôi không thể quay trở về với trạng thái mê muội như trước kia được nữa. Từ nay, tôi phải phiêu bạt khắp nơi, tiếp xúc với những loại người khác nhau, nói bằng những ngôn ngữ khác nhau để tìm cho được trong số đó Maria Puđer của tôi, Đức Mẹ của tôi... Tôi biết là sẽ không bao giờ tìm được nàng nhưng từ bỏ ý định của mình, điều ấy thật quá sức chịu đựng. Cả cuộc đời tôi, tôi sẽ phải đi tìm một vật không bao giờ có thật. Đó chính là bản án của tôi, nhưng tôi vẫn không hiểu tại sao Maria Puđer kết án tôi nặng nề như vậy.

Tương lai vẽ lên trong trí tôi bằng những màu sắc ảm đạm. Nhưng vì lẽ gì mà phải cam chịu một cuộc sống như thế ? Vì lẽ gì ? Đột nhiên một ý nghĩ lóe lên trong óc tôi, xua đi lớp sương mù bao phủ trước mặt. Ồ, đây chính là hồ Vanze. Có một lần chúng tôi đi tàu đến Pốtxđam để tham quan lâu đài Xan - xuxi của Phơriđrích Đệ nhị. Qua cửa sổ toa tàu, Maria chỉ ra ngọn đồi này và nói rằng nơi đây hơn một thế kỷ về trước nhà thơ Kleistơ (9) cùng với người yêu của mình đã chấm dứt cuộc đời bằng tự sát.

Điều gì đã dẫn tôi đến đây ? Tại sao tôi lại chọn đúng hướng này khi mới bước ra khỏi nhà ? Người con gái mà tôi tin tưởng nhất trên đời đã nói với tôi rằng người ta chỉ có thể xích lại gần nhau đến một giới hạn nào đó. Cái chết tự nguyện của hai người yêu nhau chẳng đã nói lên điều ấy hay sao. Có lẽ tôi đã đến đây không phải vì một sự tình cờ. Phải chăng tôi muốn tìm lại niềm tin đã mất khi nhớ lại rằng tình yêu không bao giờ được dừng lại nửa chừng ? Tôi không biết nữa ! Những ý nghĩ trở nên lộn xộn. Tôi chỉ nhớ lúc ấy chân tôi bỗng khuỵu xuống, trước mắt như hiện lên hai xác người và những dòng máu trong cơ thể của họ cùng tuôn thành một vệt dài giống như số phận đã kết họ lại thành một. Những người yêu nhau đã mãi mãi bên nhau như thế đó !

Tôi chạy đâm bổ trở lại con đường cũ.

Từ phía hồ vọng lại những tiếng cười vui vẻ. Đám trai gái vẫn ôm nhau tiếp tục trượt băng, tưởng như họ đang bắt đầu một chặng đường dài bên nhau, không bao giờ kết thúc. Cửa khách sạn mở toang. Từ đó vọng ra tiếng nhạc, tiếng ồn ào của những người đang nhảy. Từng đôi trai gái kéo nhau vào khách sạn, người uống một ly rượu để sưởi ấm, người khác nhảy để mua vui.

Tất cả mọi người đều vui vẻ, tận hưởng cuộc sống của mình. Còn tôi ? Có lẽ chẳng ai chú ý đến, một con người thầm lặng đang thu mình lại trong nỗi dằn vặt, đau khổ của bản thân. Trong khi đó, mọi người đang sống theo những quy luật của thế giới hiện đại, thực hiện nghĩa vụ của mình, sáng tạo ra một cái gì đó. Thế còn tôi là một người ra sao ? Một kẻ vô tích sự đang bị dằn vặt bởi những nỗi hoài nghi. Ngay cả những hàng cây, ngôi nhà gỗ, máy hát, mặt hồ đóng băng và những con người ở đây nữa đều mang lại cho xã hội một cái gì đấy có ích. Trong sự tồn tại của chúng đều chứa đựng một ý nghĩa, cho dù đó là những ý nghĩa hết sức tầm thường khó nhận ra. Còn tôi ? Tôi cứ trượt mãi trên con đường dốc của mình, không biết lăn về đâu, giống như bánh xe bị tuột khỏi ổ trục. Thế mà tôi vẫn tìm cách bào chữa cho sự tồn tại của mình. Không còn nghi ngờ gì nữa, tôi đúng là một kẻ vô dụng hoàn toàn. Không có tôi, thế giới cũng chẳng mất mát gì. Chẳng ai chờ đợi ở tôi một điều gì tốt lành và tôi cũng chẳng hy vọng gì ở mọi người hết. Đúng lúc tôi đi đến kết luận như thế thì cuộc đời tôi đã ngoặt sang một hướng khác. Lúc ấy tôi đã hoàn toàn tin rằng tôi là một kẻ bất tài, vô dụng. Đôi khi tôi có cảm giác là tôi vẫn còn có thể sống một cuộc sống đầy nhiệt huyết, nhưng chỉ vài ngày sau đó tôi lại rơi ngay vào tình trạng thất vọng vì sự hèn mọn của mình. Ý nghĩ ấy thường xuyên ám ảnh tôi. Ngay cả bây giờ, khi nhiều năm đã trôi qua, tôi vẫn còn nhớ như in giây phút hoàn toàn tuyệt vọng, không còn chút nghị lực để đấu tranh với nỗi cô đơn của mình. Tôi đã không nhầm lẫn khi tự kết tội mình như thế.

Tôi lao vút ra đường cái và đi bộ về thành phố. Suốt cả ngày không có một chút gì vào bụng, nhưng tôi không cảm thấy đói, chỉ hơi mỏi chân một chút. Với những suy nghĩ u ám đè nặng trong lòng, tôi gắng lắm mới lê nổi đôi chân nặng như chì. Càng đến gần thành phố nỗi thất vọng càng tăng lên. Thật khó mà quen nổi với ý nghĩ bắt đầu từ nay tôi sẽ sống không có Maria, không có người con gái mà tôi yêu tha thiết. Mọi chuyện xảy ra thật kỳ quặc. Nhưng dù có đau lòng đến đâu, tôi sẽ không bao giờ ngửa tay van xin tình yêu của nàng. Điều đó thật là sỉ nhục và vô nghĩa... Còn nếu như tôi tự kết liễu đời mình ? Có lẽ lúc ấy, Maria sẽ hối hận và suốt đời nàng sẽ bị lương tâm cắn rứt. Chỉ có bằng cách ấy tôi mới có thể khắc sâu hình ảnh của mình vào trái tim Maria, làm cho nàng không thể nào quên tôi được.

Khi tôi lần về đến thành phố thì trời đã tối. Đầu tiên, tôi đi theo những đường phố quen thuộc, chui qua những cầu nổi, rồi sau đó, bị mất phương hướng không còn nhớ nổi đường đi nữa. Sau đó, tôi rẽ vào một công viên lớn và ngồi xuống ghế đá. Tôi cảm thấy mi mắt cay cay. Tôi ngửa đầu nhìn lên vòm trời lồng lộng. Hai bàn chân đã lạnh cóng nhưng tôi vẫn tiếp tục ngồi như cũ. Hết giờ này đến giờ khác trôi qua, toàn thân như tê dại đi. Giá mà ngủ được một giấc, cho dù giấc ngủ ấy kéo dài vĩnh viễn. Có khi nào Maria biết được những gì tôi đang trải qua hay không ? Và nếu biết, liệu nàng có hối hận không ?

Những suy nghĩ của tôi lại trở về với Maria. Tôi đứng lên tiếp tục lê bước. Đến trung tâm thành phố có lẽ phải mất vài giờ đi bộ nữa. Tôi vừa đi vừa nói chuyện với chính mình nhưng mọi ý nghĩ đều hướng về Maria. Cũng như trong những ngày gặp gỡ đầu tiên, trong đầu tôi lại xuất hiện những lý lẽ xác đáng, chúng biến thành những lời lẽ xác đáng, và nếu như Maria nghe được có lẽ nàng sẽ nghĩ lại. Bằng một giọng run rẩy, nước mắt lưng tròng, tôi cố chứng minh cho Maria thấy rằng cuộc chia tay của chúng tôi thật là vô nghĩa và trong thế giới hoang vắng này không phải dễ dàng có thể tìm được những người tâm đắc. Còn Maria - như tôi nhìn rõ trước mắt mình - lúc đầu còn chưa tin rằng tôi vốn là một người xưa nay vẫn trầm tĩnh, chín chắn, thiếu cương quyết, bỗng trở nên có khả năng bộc lộ những tình cảm nồng nhiệt. Nhưng rồi cuối cùng Maria bỗng mỉm cười nắm lấy tay tôi nói khẽ : " Anh nói đúng, anh Raip ạ ! ".

Ngay lúc ấy, tôi hiểu rằng nhất định phải gặp lại Maria, còn phải nói với nàng tất cả những gì tôi đã suy nghĩ, cần phải thuyết phục nàng thay đổi quyết định vội vã của mình. Cái quyết định mà ban sáng tôi đã dễ dàng chấp nhận. Có thể chính Maria cũng tự ái vì tôi dễ dàng chịu khuất phục đến thế. Bằng mọi giá tôi cần phải gặp Maria ngay trong buổi chiều hôm nay.

Tôi lang thang trong thành phố cho đến mười một giờ đêm, sau đó đến đợi Maria ở gần " Atlantích ". Chờ mãi nhưng không thấy Maria xuất hiện, tôi bèn hỏi thăm người gác cổng. " Hôm nay, cô ấy không đến ", người gác cổng trả lời.

Tôi nghĩ có lẽ Maria bị ốm, bèn chạy đến nhà nàng. Cửa sổ phòng nàng tối om. Có lẽ Maria đang ngủ. Tôi không dám đánh thức nàng dậy, đành trở về nhà trọ.

Ba đêm liền, tôi đợi Maria ở gần " Atlantích " nhưng không gặp. Tôi đến nhà nàng và nhìn lên cửa sổ tối om nhưng không dám làm một điều gì để có thể gặp được nàng. Ban ngày, tôi ngồi trong phòng mình như người máy lật từng trang sách nhưng chẳng hiểu một chữ nào trong đó. Đôi khi thấy mình quá lơ đãng, tôi bèn đọc lại những trang vừa lật nhưng rồi chỉ được một lát trí óc tôi lại phiêu diêu ở một nơi xa lắc. Ban ngày, tôi nhận thấy quyết định của Maria là không thể thay đổi được nữa và chỉ còn cách duy nhất là chờ đợi. Nhưng đêm đến, khi óc tưởng tượng của tôi được thỏa sức bay bổng, tôi lại hình dung ra những cảnh tượng khủng khiếp. Cuối cùng không kìm chế được bản thân, tôi lại lang thang trong thành phố đi tìm Maria và lại đến chỗ nhà hàng. Tôi không đủ can đảm để hỏi người gác cửa tiệm nhảy một lần nữa, vì vậy đành phải đứng đợi nàng từ xa. Bốn ngày đêm như thế trôi qua. Đêm nào tôi cũng mơ thấy Maria và càng ngày càng cảm thấy không thể thiếu nàng được. Đến ngày thứ năm, tôi quyết định gọi điện đến " Atlantích ". Người ta cho tôi biết Maria bị ốm đã mấy hôm nay rồi. Thế có nghĩa là Maria bị ốm thật, không còn nghi ngờ gì nữa. Thật là ngốc nghếch khi nghĩ rằng Maria đã trốn tránh tôi bằng cách đi làm vào những giờ khác và dặn trước người gác cổng trả lời tôi như thế. Tôi đến nhà Maria và quyết định sẽ gọi nàng nếu như nàng ngủ. Tôi cho rằng dù sao đi nữa quan hệ của chúng tôi cho phép tôi có quyền xử sự như thế. Và nói chung có nên quá xem trọng những lời Maria đã nói ra bên bàn rượu ở khách sạn hay không ?

Tôi chạy lên cầu thang và vội vã ấn tay vào nút chuông không kịp suy nghĩ tiếp xem mình sẽ làm gì. Sau cánh cửa, không hề nghe thấy một tiếng động nhỏ. Tôi kiên nhẫn ấn chuông liên tục. Cuối cùng cánh cửa phòng đối diện mở ra, một người hầu gái xuất hiện, hỏi giọng bực dọc :

Ông hỏi ai ?

- Tôi muốn gặp những người ở phòng này.

- Ở đấy không có ai đâu ! - Người hầu gái vừa trả lời vừa quan sát tôi từ đầu đến chân.

Trống ngực tôi đập dồn dập.

- Họ chuyển chỗ ở rồi à ?

Thấy tôi có vẻ lo lắng, người hầu gái trả lời giọng đã dịu đi :

- Không ! - Cô ta vừa nói vừa lắc đầu. - Bà mẹ đi Praha chưa về, còn Maria bị ốm. Ở nhà không có ai chăm sóc vì vậy bác sĩ đã đưa đến bệnh viện rồi.

Tôi nhảy đến trước mặt cô ta :

- Maria bị ốm à ?... Có nặng lắm không ?... Người ta đưa cô ấy vào bệnh viện nào ?... Đã lâu chưa ?...

Chắc kinh ngạc vì những câu hỏi tới tấp như mưa của tôi, người hầu gái lùi lại :

- Ông đừng có kêu lên như thế ! - Đánh thức cả nhà dậy bây giờ. - Cô ta nói. - Người ta mang Maria vào bệnh viện từ hôm kia, hình như là bệnh viện Sarite.

- Maria bệnh gì thế ?

- Tôi không biết.

Tôi vội lao qua mấy bậc thang liền chạy xuống cho mau, quên cả cảm ơn người hầu gái đang nhìn tôi nhảy như điên. Vừa gặp người cảnh sát, tôi liền hỏi đường đến bệnh viện Sarite. Khi vừa nhìn thấy tòa nhà đồ sộ bằng đá của bệnh viện dài hàng trăm mét, tôi giật nảy mình. Nhưng sau đó tôi liền cương quyết gạt bỏ mọi sự do dự, tiến đến cổng chính. Tôi hỏi thăm người gác cổng ca đêm, nhưng không thể biết được điều gì. Ông ta tỏ ra rất thông cảm với tôi, người đến thăm bệnh nhân vào một giờ khuya giá lạnh thế này, song đáng tiếc là ông ta không biết một chút gì về Maria. Đối với mọi câu hỏi của tôi, người gác cổng chỉ trả lời : " Mời anh đến vào lúc chín giờ sáng, người ta sẽ trả lời tất cả mọi câu hỏi của anh " .

Tôi đi đi, lại lại theo bức tường bằng đá của tòa nhà bệnh viện, chờ trời sáng, và trong suốt thời gian đó, tôi chỉ nghĩ về Maria. Chính đêm hôm ấy, tôi thấy rõ ràng tôi yêu Maria đến thế nào và những mối dây ràng buộc giữa chúng tôi không dễ gì có thể tháo gỡ nổi. Tôi nhìn lên những ô cửa kính tối đen hay mờ mờ sáng và cố đoán xem Maria nằm trong căn phòng nào. Lúc đó, tôi chỉ có một mong ước duy nhất là được ở bên cạnh Maria, chăm sóc nàng, lau cho nàng những giọt mồ hôi trên vầng trán nóng bỏng. Cũng chính trong buổi tối hôm ấy, tôi đã nhận ra rằng, người ta có thể gắn bó với người khác còn mạnh hơn cả với chính cuộc sống của mình. Nếu mất Maria tôi sẽ giống như một quả hồ đào rỗng lăn lóc trong vườn.

Ngoài đường gió thổi, những bông tuyết nhè nhẹ bay đập vào mắt tôi. Xung quanh không một bóng người, thỉnh thoảng một chiếc xe cấp cứu chạy vào bệnh viện rồi sau đó lại chạy ra. Một người cảnh sát đi đi, lại lại cạnh đấy và sau khi chạm trán với tôi lần thứ hai, liền nhìn tôi bằng cặp mắt ngờ vực. Đến lần thứ ba, ông ta hỏi tôi đứng làm gì ở đây ? Tôi nói cho ông ta hay tôi đến thăm người bệnh. Người cảnh sát khuyên tôi nên về nghỉ đến sáng hãy quay lại vào giờ thăm bệnh nhân.

Đến lần thứ tư, khi đi ngang qua tôi, ông ta không nói gì, chỉ nhìn sang bằng một cặp mắt thông cảm.

Trời sáng dần, đường phố đã bắt đầu thức dậy, xe cộ đi lại nhộn nhịp. Đúng chín giờ tôi đã có mặt ở chỗ bác sĩ trực. Hôm đó không phải là ngày thăm bệnh nhân, nhưng tôi cố năn nỉ nên cuối cùng ông ta đồng ý cho tôi gặp người bệnh.

Maria nằm trong căn phòng một người. Cô hộ lý vừa dẫn tôi đi vừa nói rằng Maria bị sưng phổi. Tình trạng của Maria, theo lời bác sĩ nói, không nặng lắm nhưng tôi không được ngồi lâu trong phòng vì có thể làm cho người bệnh mệt thêm. Maria đón tôi bằng một nụ cười, nhưng ngay sau đó, trong mắt nàng, thoáng hiện một nỗi băn khoăn, lo lắng. Khi người hộ lý vừa bước ra, Maria hỏi tôi giọng xúc động :

- Anh làm sao thế, Raip !

Giọng nói của Maria không chút thay đổi, nhưng khuôn mặt mới mấy ngày mà hốc hác, nhợt nhạt hẳn đi.

- Trước hết em hãy nói, em làm sao thế ?...

- Chẳng có gì trầm trọng... Sẽ khỏi thôi... Còn anh, trông anh có vẻ mệt mỏi lắm.

- Mãi tối hôm qua, anh mới gọi điện đến " Atlantích " và được biết em bị ốm. Anh đến nhà em và người hầu nhà bên cho biết em ở đây. Tối hôm qua, họ không cho vào, anh phải đợi tới sáng.

- Đợi ở đâu ?

- Ở đây... Ngoài cổng bệnh viện.

Maria nhìn tôi chăm chú, nghiêm nghiêm hình như định nói gì, nhưng nàng nín lại.

Cửa phòng hé mở, người hộ lý thò đầu vào nhắc tôi đã hết giờ thăm bệnh. Tôi chia tay Maria. Nàng gật đầu chào tôi nhưng trên môi không còn nụ cười như lúc nãy nữa.

Maria nằm bệnh viện mất hai mươi lăm ngày. Đáng lý ra người ta còn giữ Maria nằm thêm một thời gian nữa, nhưng nàng đã năn nỉ xin bác sĩ cho về vì ở đây nàng rất buồn, hơn nữa ở nhà cũng có điều kiện chăm sóc tốt. Người ta căn dặn Maria đủ chuyện, viết cho một loạt đơn thuốc và cuối cùng đồng ý cho Maria xuất viện. Tôi không nhớ rõ hai mươi lăm ngày ấy đã trôi qua như thế nào, chỉ nhớ rằng, trong suốt thời gian ấy, tôi luôn luôn có mặt trong bệnh viện, lúc nào cũng lo sợ mình sẽ vĩnh viễn mất Maria. Chỉ cần nhìn thấy cánh tay của nàng buông thõng ngoài thành giường cũng đủ làm cho tôi toát mồ hôi gáy. Trong mọi cử chỉ của nàng, ngay cả những lúc nàng mỉm cười cũng vậy, tôi chỉ sợ cái chết đang rình rập nàng. Nói dại, nếu như nỗi lo sợ của tôi trở thành sự thật, có lẽ tôi không thể nào sống nổi.

Khi cảm thấy trong người đỡ hơn, Maria liền đòi tôi :

- Anh hãy nói với bác sĩ để cho em được xuất viện ! - Ngừng một lát, Maria nói tiếp, giọng bình thản :

- Chính anh sẽ tiếp tục chăm sóc em cơ mà.

Tôi liền đi tìm bác sĩ điều trị. Ông khuyên tôi nên để Maria ở lại thêm vài ngày nữa và chúng tôi đồng ý.

Cuối cùng đến ngày thứ hai mươi lăm, tôi quấn Maria trong chiếc áo choàng và đưa nàng về nhà. Chúng tôi trở về bằng xe tắc xi. Trên cầu thang, tôi cùng người tài xế mỗi người một bên dìu Maria lên phòng. Sau khi tôi giúp Maria một tay cởi áo ngoài, đặt nàng nằm xuống giường, trông nàng gầy và mệt mỏi, tôi xót cả ruột cả gan.

Bắt đầu từ ngày ấy, một mình tôi chăm sóc Maria. Sáng sớm có một người đàn bà đứng tuổi đến thu dọn phòng, nhóm bếp lò và chuẩn bị bữa ăn cho người bệnh. Thời gian còn lại, chúng tôi chỉ có hai người. Mặc dù tôi đã đề nghị nhưng Maria nhất quyết không chịu đồng ý gọi mẹ về. Tay nàng run rẩy cầm bút viết cho mẹ : " Con vẫn khỏe. Mẹ cứ sống ở đó cho đến hết mùa đông và đừng lo lắng gì cho con cả ".

- Dù sao đi nữa thì mẹ cũng chẳng giúp được gì cho em đâu. - Maria giải thích. Chính mẹ cần được chăm sóc thì đúng hơn... Chỉ tổ làm cho mình và cho người khác rối lên, nếu mẹ về.

Im lặng một lát, Maria nói tiếp, khuôn mặt vẫn lạnh lùng như cũ :

- Một mình anh cũng làm nổi chuyện này chứ ? Hay là anh đã chán rồi ?

Nàng nói đầy vẻ nghiêm nghị, không hề mỉm cười. Trong suốt thời gian bị ốm, tôi chỉ nhìn thấy Maria cười có một lần, đó là hôm đầu tiên tôi đến thăm nàng trong bệnh viện. Từ đó đến nay, Maria luôn luôn giữ vẻ mặt căng thẳng, đăm chiêu. Những lúc Maria yêu cầu tôi làm một việc gì đó, cảm ơn tôi hoặc chỉ đơn giản là hai người nói chuyện với nhau, khuôn mặt nàng lúc nào cũng trang nghiêm, tư lự. Tôi thường ngồi cạnh giường Maria cho tới khuya mới về nhà trọ, để rồi sáng hôm sau lại đến sớm. Thời gian sau, tôi không về nhà trọ nữa mà ngủ lại trên chiếc đi văng lớn trong phòng nàng.

Về việc xích mích hay nói cho đúng hơn là về việc chia tay xảy ra sau đêm giao thừa, chúng tôi không hề đả động đến. Còn về những chuyện sau này như việc tôi đến thăm nàng trong bệnh viện, chăm sóc nàng, đưa nàng về nhà, chúng tôi coi là những chuyện đương nhiên, không cần phải bàn cãi và cả hai đều tránh nói về những chuyện ấy. Nhưng có lẽ trong thâm tâm, chính Maria cũng đang suy nghĩ rất lung về mối quan hệ giữa chúng tôi. Trong mọi cử chỉ, hành động của tôi, dù là tôi chỉ đi đi, lại lại trong phòng, dọn dẹp đồ đạc hoặc đọc cho nàng nghe một cái gì đó, tôi đều nhận thấy ánh mắt của Maria quan sát tôi rất chăm chú. Có cảm tưởng như nàng đang cố tìm ở tôi những gì mà trước kia nàng đã không nhận ra. Một lần vào buổi chiều, bên ngọn đèn bàn, tôi đang đọc cho Maria nghe một chuyện vừa của Iakốp Vacxeman (10), truyện " Làn môi trinh bạch ". Câu chuyện nói về một thầy giáo già suốt đời chưa bao giờ yêu và luôn luôn sống trong chờ đợi một tình yêu nào đó sẽ xuất hiện, mặc dù chính ông cũng không dám thú nhận với mình điều ấy. Tác giả đã miêu tả một cách tài tình về sự cô đơn và về những hy vọng mới chớm nở đã bị tàn lụi đi ngay trong trái tim luôn luôn khép kín của ông giáo. Khi tôi đã đọc hết chuyện, Maria nhắm mắt lại, nằm im trên giường rất lâu. Rồi sau đó, Maria quay lại phía tôi hỏi giọng bình thản :

- Anh đã làm những gì, sau hôm chúng ta chia tay nhau ?

- Chẳng làm gì cả - Tôi trả lời.

- Đúng là không làm gì cả à ?

- Anh cũng không nhớ rõ nữa...

Im lặng kéo dài. Đây là lần đầu tiên chúng tôi đã đề cập đến vấn đề mà cả hai cùng cố tránh. Câu hỏi của Maria làm tôi ngạc nhiên, mặc dù đã từ lâu, tôi vẫn chờ đợi nó. Đáng lẽ phải giải thích cho ra nhẽ, tôi lại đề nghị Maria ăn tối. Sau khi cho Maria ăn xong, tôi đắp lại chăn cho nàng và ngồi bên cạnh.

- Anh đọc cho em nghe nữa nhé ? Tôi hỏi.

- Thế nào cũng được !

Thông thường sau bữa ăn, tôi thường đọc cho Maria nghe một chuyện gì đó ít hấp dẫn để cho nàng dễ ngủ. Lần này sau khi đã do dự một lát, tôi nói :

- Hay là anh kể cho em nghe anh đã làm gì trong năm ngày sau hôm giao thừa. Có thể câu chuyện làm cho em dễ ngủ.

Maria im lặng gật đầu, không hề mỉm cười vì câu nói đùa của tôi. Tôi bắt đầu kể một cách chậm chạp, cố nhớ lại tất cả những gì đã xảy ra. Bắt đầu từ việc tôi ra khỏi nhà Maria, lang thang trên đường phố và cuối cùng lần đến bờ hồ Vanze, đã nhìn thấy những gì ở đó và đã nghĩ như thế nào. Tôi kể cả việc mỗi buổi tối tôi thường lẩn quẩn gần nhà nàng, và khi biết được nàng đang nằm bệnh viện, tôi đã chạy đến đấy, đứng đợi suốt cả buổi tối cho đến giờ thăm bệnh. Tôi kể bằng một giọng bình thản, khe khẽ như là nói về một chuyện nào đó chứ không phải chuyện của mình. Đôi lúc tôi dừng lại ở một vài chỗ, phân tích tỉ mỉ những tình cảm của mình đã trải qua lúc ấy. Maria nằm trên giường lắng nghe, cặp mắt khép lại. Có lúc tôi nghĩ Maria đã ngủ nhưng tôi vẫn tiếp tục kể. Có lẽ chính bản thân tôi cần phải quay trở về với những ý nghĩ và những nỗi xúc động vừa qua để nhìn nhận chúng rõ hơn. Khi kể về việc tôi đã định gọi điện thoại cho Maria một lần cuối để vĩnh biệt, Maria bỗng mở mắt ra nhìn tôi chăm chú, sau đó, nàng lại nhắm mắt lại, khuôn mặt vẫn bất động, không một chút thay đổi.

Tôi không giấu diếm Maria một chút gì. Tôi cảm thấy không cần thiết phải dấu nàng vì tôi không hề theo đuổi một mục đích nào cả. Có cảm tưởng như tất cả những gì tôi đã trải qua thuộc về một thời nào đó xa xôi lắm. Tôi kể một cách rõ ràng, mạch lạc không hề thêm thắt và hoàn toàn khách quan trong những nhận xét về chính bản thân mình cũng như về Maria. Tất cả những ý nghĩ cay đắng cùng những lời trách móc mà tôi đã trải qua trong khi lang thang trên đường phố, tôi hầu như không còn nhớ nữa và cũng không muốn nhớ lại. Tôi không có một ý nào khác ngoài ý muốn giải bày tất cả lòng mình, kể lại toàn bộ sự việc như chính nó đã xảy ra với tôi trong thực tế. Và mặc dù Maria vẫn nằm yên, không hề động đậy nhưng tôi tin rằng nàng vẫn chăm chú nghe tôi kể. Tôi thấy mi mắt Maria động đậy khi tôi kể cho nàng nghe tôi đã đau khổ thế nào khi nhìn thấy nàng trong bệnh viện và lo lắng cho tính mạng của nàng ra sao.

Tôi kết thúc câu chuyện của mình và im lặng, Maria vẫn nằm im. Mười phút trôi qua như thế, cuối cùng Maria mở mắt ra, quay lại phía tôi và lần đầu tiên trong suốt thời gian qua, nàng khẽ mỉm cười với tôi ( mà cũng có thể là tôi có cảm giác như thế ).

- Có lẽ đã đến lúc đi ngủ rồi đấy anh ạ ! - Maria nói, giọng bình thản.

Tôi sửa soạn chỗ ngủ cho mình, cởi quần áo ra và tắt đèn. Nhưng tôi không thể nào chợp mắt được. Hình như Maria cũng không ngủ. Mặc dù mi mắt đã nặng trĩu nhưng tôi quyết định chờ cho đến khi nghe thấy hơi thở của Maria trở nên đều đặn. Tôi trằn trọc trên giường đấu tranh với cơn buồn ngủ đang kéo đến và cuối cùng thiếp đi lúc nào không biết.

Tôi tỉnh dậy khá sớm. Trong phòng vẫn còn tối, chỉ có ánh sáng yếu ớt của rạng đông lọt qua tấm rèm cửa sổ chiếu vào trong phòng. Tôi cố lắng nghe nhưng vẫn không nhận thấy hơi thở đều đặn như mọi ngày của Maria, có nghĩa là Maria vẫn không ngủ. Một sự im lặng nặng nề ngự trị trong phòng. Chúng tôi như đang chờ đợi một điều gì đó. Tôi cảm thấy cả hai người đều chưa nói hết những điều cần nói... Khi nào Maria sẽ thức dậy ? Mà cũng có thể là Maria chưa hề ngủ. Cả hai đều nằm im không động đậy và tôi có cảm giác không khí trong phòng đầy những suy nghĩ của chúng tôi.

Tôi nhẹ nhàng nhổm dậy và khi mắt đã quen với bóng tối, tôi nhận thấy Maria đang ngồi trên giường, lưng dựa vào gối, mắt nhìn thẳng vào tôi.

- Chúc em một buổi sáng tốt lành. - Tôi nói và nhảy xuống giường đi rửa mặt.

Khi quay lại tôi vẫn nhìn thấy Maria ngồi yên như cũ. Tôi vén rèm cửa sổ, dẹp cây đèn bàn, thu dọn giường của mình, rồi pha cho Maria một ly sữa. Sau đó tôi mở cửa cho người hầu quét dọn phòng. Trong khi làm những công việc trên, tôi vẫn im lặng không nói với Maria một lời nào. Tôi gần như đã quen với những công việc trong ngày. Buổi sáng sau khi làm những việc lặt vặt trong phòng, tôi đến nhà máy. Tôi ở đó đến giờ ăn trưa thì trở về. Buổi chiều tôi đọc báo hay sách cho nàng nghe, sau đó kể lại những việc xảy ra trong ngày. Mọi công việc tự nó đã được xếp đặt đúng như thế và tôi đã tuân theo một cách tự giác không hề mong muốn gì khác. Tôi chẳng nghĩ về quá khứ, cũng chẳng bận tâm đến tương lai, trong lòng thanh thản như mặt biển lúc trời lặn.

Tôi cạo râu, mặc quần áo và như thường ngày chuẩn bị chia tay với Maria để đến nhà máy. Nhưng hôm nay bỗng nhiên Maria hỏi tôi :

- Anh chuẩn bị đi đâu đấy ?

- Chẳng lẽ em không biết sao ? - Tôi ngạc nhiên hỏi lại - Đến nhà máy.

- Hôm nay anh có thể ở nhà được không ?

- Tất nhiên là được, nhưng có chuyện gì thế ?

- Em cũng không biết nữa... Hôm nay em muốn có anh bên cạnh.

Tôi nghĩ yêu cầu của Maria có lẽ là do sự khó tính của người bệnh. Nhưng tôi vẫn quyết định ở lại. Tôi nhặt mấy tờ báo người hầu mới đặt trên giường và bắt đầu đọc.

Maria có vẻ là lạ. Chắc nàng đang xúc động. Tôi bỏ tờ báo xuống, bước đến gần và đặt tay lên trán nàng, hỏi khẽ :

- Em thấy trong người thế nào ?

- Rất tốt... Rất tốt anh ạ !...

Mặc dù Maria không biểu hiện gì nhưng tôi cảm thấy cử chỉ của tôi làm cho nàng dễ chịu. Tôi có cảm giác như Maria muốn tôi cứ để yên bàn tay như thế.

- Có đúng là rất tốt không ? Tại sao cả đêm qua em không ngủ ? - Tôi hỏi, cố nói bằng giọng thật tự nhiên.

Câu hỏi của tôi làm cho Maria ngạc nhiên, mặt nàng dần dần đỏ ửng lên. Có thể nhận thấy rất rõ Maria đang đấu tranh với bản thân có nên trả lời tôi hay không. Nàng nhắm mắt lại, ngửa đầu ra sau và cố lắm mới nói ra được từng tiếng rời rạc.

- Ôi, Raip, Raip !...

- Em làm sao thế ? - Tôi lo lắng hỏi.

- Không có gì cả đâu ! - Maria gắng gượng trả lời và sau một lúc im lặng nàng nói tiếp trong hơi thở đứt quãng - Em không muốn hôm nay anh để em ở nhà một mình và anh có biết tại sao không ? Những gì anh kể cho em nghe hôm qua đã làm cho em phải suy nghĩ mãi.

- Nếu biết thế có lẽ anh sẽ không kể.

- Không ! - Maria lắc đầu - Không phải em lo cho mình mà là lo cho anh. Em không muốn anh đi một mình... Vâng, anh nói đúng. Cả đêm qua, em không ngủ và em đã nghĩ mãi về anh. Em có cảm giác như em đã nhìn thấy tất cả những gì đã xảy ra với anh kể từ lúc chúng ta chia tay. Em còn nhìn thấy cả những gì mà anh đã không nói đến. Không, em không để anh đi đâu ! Và không phải chỉ hôm nay...

Trên trán Maria toát ra những giọt mồ hôi li ti. Tôi lấy tay lau đi và bỗng cảm thấy dưới lòng bàn tay những giọt nước mắt âm ấm. Tôi sững sờ nhìn Maria và thấy trên môi nàng một nụ cười - nụ cười cởi mở, trong sáng mà lâu nay tôi không còn được thấy trên mặt nàng. Từ trong khóe mắt của Maria, những hàng lệ cứ trào ra ướt đẫm cả má. Tôi đưa hai tay ra ôm lấy khuôn mặt thân yêu của nàng và áp lên ngực mình. Nụ cười của Maria dần dần trở nên thanh thản nhưng nước mắt thì vẫn như mưa.

Maria khóc lặng lẽ không nghe một tiếng nấc. Cho đến lúc ấy, tôi mới biết được người ta có thể khóc một cách âm thầm lặng lẽ đến như thế. Tôi âu yếm vuốt bàn tay của Maria đang đặt im trên tấm đráp trắng trải giường hệt như chú bạch yến xinh xinh. Tôi nhẹ nhàng khép những ngón tay búp măng của nàng lại thành nắm đấm. Trong lòng bàn tay nàng, nổi lên những mạch máu nhỏ li ti mờ mờ xanh như những đường gân lá.

- Em có mệt không ? - Tôi hỏi và nhẹ nhàng đặt Maria nằm xuống gối.

- Ồ, không ! Không ! - Maria lắc đầu, cặp mắt ánh lên một tia sáng lạ thường.

- Cho đến bây giờ, em mới biết được vì sao tình yêu của chúng ta còn chưa trọn vẹn - Maria nhổm dậy, gục đầu vào vai tôi, nói tiếp - Chỉ mình em có lỗi trong chuyện này thôi. Bởi một lẽ rất đơn giản là em không có lòng tin. Em đã không tin anh có thể yêu em thật sự và em nghi ngờ ngay cả tình yêu của mình đối với anh nữa. Cho đến bây giờ em mới hiểu hết những điều này. Em đã để mất lòng tin đối với con người. Chính anh đã trả lại cho em niềm tin ấy. Em yêu anh ! Em yêu anh với tất cả tấm lòng mình và hoàn toàn nhận thức rõ ràng điều đó... Anh chính là người mà em mong ước nhất trên đời này... Chỉ cần em thay đổi được tính tình quái gở của mình... Anh có biết đến bao giờ em làm được điều ấy không ?

Tôi quay mặt đi, không trả lời Maria và lau dấu những giọt nước mắt bất giác đang lăn trên má mình.

Từ hôm ấy, tôi không bao giờ rời Maria cho đến khi nàng hoàn toàn bình phục. Những lúc phải đi đến cửa hàng mua một thứ gì đó hoặc đến tiệm giặt, tôi có cảm tưởng như phải xa nàng hàng thế kỷ. Mỗi khi đặt Maria ngồi trên đi-văng hoặc khoác áo ấm lên vai nàng, tôi đều cảm thấy đó là niềm hạnh phúc vô bờ. Tôi nghĩ rằng, không có hạnh phúc nào lớn hơn, khi ta hoàn toàn hiến dâng cuộc đời mình cho một người khác. Chúng tôi thường ngồi im lặng bên nhau hàng giờ cạnh cửa sổ, không ai nói gì, thỉnh thoảng nhìn nhau mỉm cười. Bệnh tật có làm cho Maria thay đổi chút ít, còn tôi, niềm hạnh phúc bất ngờ đã làm cho tôi cũng không nhận ra mình nữa. Cả hai chúng tôi như trở thành những đứa trẻ. Thêm mấy tuần nữa trôi qua, sức khỏe của Maria đã khá hơn nhiều. Vào những ngày đẹp trời, chúng tôi cùng nhau đi dạo khoảng nửa tiếng.

Trước khi bước chân ra khỏi nhà, tôi chú ý mặc cho Maria thật ấm, tự tay mình đi tất cho nàng vì mỗi lần phải cúi xuống Maria thường bị tức ngực dễ gây ho rũ rượi. Sau đó, tôi giúp Maria mặc áo choàng và chúng tôi thận trọng bước xuống cầu thang. Đi khoảng một trăm, trăm rưởi bước, cả hai dừng lại ngồi nghỉ trên một chiếc ghế đá. Chúng tôi thường đi đến hồ Tigar ten, ngắm nhìn đàn thiên nga bơi lội ở đó.

Thế rồi vào một ngày bình thường như mọi ngày khác, bỗng tất cả mọi việc sụp đổ hoàn toàn, chuyện đó xảy ra thật bất ngờ và ngay lúc đó chính tôi cũng không lường hết được ý nghĩa của nó. Tôi sửng sốt, bàng hoàng không thể ngờ được cuộc đời mình sẽ thay đổi một cách đột ngột đến thế.

Trong những ngày gần đây tôi không hề ngó ngàng gì đến chỗ trọ của mình. Mặc dù tiền trọ tôi vẫn trả đều đặn nhưng bà chủ nhà đối với tôi có vẻ lạnh nhạt hơn trước.

- Nếu bây giờ anh sống ở chỗ khác, anh cần phải cho tôi biết để báo cho cảnh sát - Một lần Phran Hốpnhe đã nói với tôi như thế - Chúng tôi không muốn có chuyện rắc rối...

- Không lẽ bà lại nghĩ rằng tôi định bỏ bà hay sao ? Tôi vừa nói đùa vừa khép cánh cửa phòng mình lại. Tôi đã sống hơn một năm nay trong căn phòng này nhưng bây giờ tôi cảm thấy hoàn toàn xa lạ với nó. Tất cả những đồ trang trí tôi mang từ Thổ Nhĩ Kỳ sang, cả những cuốn sách yêu thích lăn lóc khắp sàn nhà, không còn gây cho tôi một cảm xúc nào hết. Tôi mở va li, lấy một số đồ đạc cần thiết gói vào trong tờ báo định bước ra thì có tiếng gõ cửa. Người hầu gái bước vào chìa cho tôi một tờ giấy gấp tư.

- Ông có điện tín. Điện đến cách đây đã ba ngày rồi.

Tôi lơ đãng nhìn cô hầu phòng, không định cầm bức điện. Tờ giấy kia có quan hệ gì đến tôi nhỉ ? Cách tốt nhất để tránh mọi nỗi phiền toái có thể mang đến là không đọc nó. Phản ứng ban đầu của tôi là như thế.

Người hầu phòng ngạc nhiên thấy tôi đứng ngây ra như phỗng, cô ta đặt bức điện lên bàn rồi đi ra. Tôi nhảy bổ đến chỗ cái bàn, run rẩy bóc bức điện ra.

Bức điện do ông anh rể đánh vẻn vẹn chỉ có mấy chữ : “ Cha đã mất. Tiền đi đường đã gửi. Về ngay “. Mọi chuyện đều đơn giản và rõ ràng, vậy mà tôi còn nhìn mãi bức điện hồi lâu, đọc đi đọc lại từng chữ. Sau đó, tôi đứng dậy, cặp gói báo vào nách, bước ra đường.

Xung quanh tôi tất cả vẫn không có gì thay đổi. Thế giới vẫn như cách đây vài giờ về trước, Maria có lẽ đang ngồi bên cửa sổ đợi tôi. Nhưng tôi không còn như trước nữa. Ở đâu đó, cách đây hàng ngàn cây số, có một người đã chết. Chuyện đó xảy ra từ mấy hôm trước, có khi hàng tuần rồi cũng nên, nhưng cả tôi lẫn Maria đều không cảm thấy gì hết. Ngày tháng vẫn tuần tự trôi đi, ngày nào cũng giống ngày nào, và bỗng nhiên một tờ giấy nhỏ bằng bàn tay đã đảo lộn toàn bộ cuộc sống, bắt tôi phải từ bỏ mảnh đất này, nhắc lại cho tôi nhớ rằng chỗ của tôi không phải ở đây mà ở đằng kia - nơi bức điện vừa được đánh đi.

Bây giờ tôi mới hiểu một cách rõ ràng, tôi đã nhầm lẫn biết bao khi cho rằng những tháng vừa qua tôi đã sống trong một thế giới thực, đã hy vọng hạnh phúc của mình là không có giới hạn. Song sự thật quá ư tàn nhẫn khó mà có thể chấp nhận được. Cuối cùng tôi tự hỏi cái việc anh sinh ra ở đâu và là con của ai, những điều đó có quan trọng đến như thế không ? Điều quan trọng hơn có lẽ là phải bảo vệ cho được mối liên hệ đã liên kết hai con người, mà họ đã phải vất vả như thế nào mới tìm thấy nhau trong cái thế giới đầy rẫy sự hằn thù này. Tất cả những việc còn lại chỉ là những chuyện vụn vặn, cần phải bắt chúng tuân theo mục đích chính.

Nhưng đồng thời tôi cũng hiểu rằng đó mới chỉ là ý muốn. Thật đáng tiếc vì cuộc sống của chúng ta cũng chỉ là một thứ trò chơi trong tay của sự ngẫu nhiên, được tạo nên bởi những sự kiện mới thoạt nhìn tưởng như chẳng có gì quan trọng. Lôgich của chúng ta không phù hợp với lôgich của thực tế. Một người đàn bà tình cờ thò đầu ra cửa sổ toa tàu bị một hạt bụi nhỏ tí bay vào mắt. Một trường hợp tưởng như hết sức vặt vãnh, nhưng cái hạt bụi nhỏ tí ấy có thể làm cho bà ta bị hỏng con mắt... Một cơn gió lớn tình cờ làm bay một viên ngói từ trên nóc nhà xuống làm vỡ đầu một người nào đó đang đi ở dưới đất. Biết đâu chính con người đó đang đi ở dưới ấy lại có cái đầu uyên bác có tầm cỡ thế giới ! Chúng ta không bao giờ tự hỏi, cái gì quan trọng hơn ? Hạt bụi hay con mắt ? Viên ngói hay cái đầu ? Chúng ta bắt buộc phải cam chịu với những chuyện bất ngờ như thế. Cũng tương tự như vậy, chúng ta đành phải ngoan ngoãn chịu đựng nỗi trớ trêu của số phận.

Có những sự việc xảy ra mà chúng ta không thể nào lường trước được, cũng như không thể nào biết được nguyên nhân của chúng. Nhưng cũng có những quy tắc vô lý có thể bỏ qua được. Điều gì ràng buộc tôi với thành phố Khavran ? Mấy mảnh vườn trồng ô liu, một cái xưởng nấu xà phòng, những người bà con không lấy gì làm thân thiện. Còn ở đây ? Ở đây là toàn bộ ý nghĩa cuộc đời tôi. Nhưng tại sao tôi không thể ở lại. Có thể vì không có tôi, công việc ở Khavran sẽ bị đình trệ hay vì những người bà con sẽ không tiếp tục gửi tiền cho tôi trong khi tôi lại không có khả năng làm được một việc gì kiếm sống. Ngoài ra còn một loạt nguyên nhân khác như hộ chiếu, sứ quán, quyền cư trú... Chính tôi cũng không thể nào hiểu nổi tất cả những chuyện rối rắm và vô bổ ấy có ích gì trong cuộc sống của tôi, nhưng chúng lại đóng những vai trò rất quan trọng.

Sau khi nghe tôi nói, Maria im lặng khá lâu. Nàng nhìn mãi vào một điểm vô hình và mỉm cười khó hiểu. Khuôn mặt Maria như muốn nói : " Tôi biết mà ". Tôi cố kìm mình lại để khỏi trở nên lố bịch trước mặt nàng, làm được điều ấy đối với tôi cũng chẳng phải là chuyện đơn giản.

- Anh phải làm gì bây giờ ? Làm gì bây giờ ? - Tôi nhắc đi nhắc lại.

- Làm gì à ? Đi thôi chứ còn làm gì nữa. Và em cũng sẽ đi. Chắc là còn lâu em mới có thể tiếp tục công việc được vì vậy em sẽ đến với mẹ ở Praha. Em nghĩ rằng cuộc sống ở nông thôn sẽ có lợi cho sức khỏe của em. Em sẽ ở đó qua mùa xuân. Còn mọi việc sau này sẽ rõ.

Tôi hơi ngạc nhiên vì bỗng nhiên Maria lại nói về những dự định của mình.

- Anh định khi nào đi ? - Maria nhìn tôi hỏi.

- Anh không biết... Có lẽ khi nào nhận được tiền.

- Có thể em sẽ đi trước anh.

- Thế à ?

Sự ngạc nhiên của tôi làm cho Maria buồn cười.

- Anh đúng là một đứa trẻ, Raip ạ. Anh ngạc nhiên và lo lắng làm gì bởi lẽ chúng ta không thể thay đổi được một điều gì cả. Chúng ta còn đủ thời gian để cân nhắc mọi chuyện và thảo luận với nhau kỹ lưỡng hơn.

Sau đó, tôi ra về để hoàn tất những thủ tục cần thiết và thanh toán với bà chủ trọ. Chiều hôm ấy, khi quay trở lại, tôi thấy Maria đã sẵn sàng chuẩn bị lên đường.

- Không nên lãng phí thời gian một cách vô ích ! - Maria nói. Em càng ra đi sớm bao nhiêu thì anh sẽ càng nhẹ nhõm bấy nhiêu để lo mọi việc về nước. À mà... anh biết không... Biết nói thế nào để anh hiểu được em ? Em muốn rời khỏi Berlin trước khi anh đi. Để làm gì à ? Chính em cũng không biết...

- Tuỳ em thôi !...

Chúng tôi không nói thêm gì với nhau nữa. Ngay cả những chuyện chúng tôi định bàn cũng không đả động đến nữa.

Maria đi ngay chuyến tàu tối ngày hôm sau. Sau bữa trưa, chúng tôi không ra khỏi nhà. Cả hai ngồi cạnh cửa sổ ngắm nhìn đường phố. Chúng tôi trao đổi địa chỉ cho nhau. Tôi hứa với Maria trong mỗi bức thư gửi cho nàng, tôi sẽ gửi kèm theo một phong bì có đề sẵn địa chỉ của tôi. Bởi vì Maria không biết tiếng Ả Rập (11) còn những người đưa thư ở Khavran lại không biết chữ cái La Tinh.

Suốt một tiếng đồng hồ, chúng tôi chỉ nói với nhau những chuyện linh tinh, chuyện mùa đông năm nay kéo dài, đã cuối tháng hai mà tuyết vẫn chưa tan hết. Tôi có cảm tưởng Maria muốn thời gian trôi mau hơn cho chóng đến giờ đi, còn tôi lại muốn thời gian dừng lại để chúng tôi được ngồi mãi bên nhau.

Câu chuyện trở nên rời rạc, vô nghĩa và mỗi lần ánh mắt gặp nhau, chúng tôi đều mỉm cười ngượng nghịu. Khi bước ra khỏi nhà, cả hai đều thở phào nhẹ nhõm. Thời gian vẫn trôi vùn vụt. Tôi xách hai chiếc vali nhỏ, đưa Maria ra ga Anhanter. Sau khi đã sắp xếp xong vali trong toa Cupê (12), Maria rủ tôi cùng xuống sân ga. Hai mươi phút chờ đợi nữa lại nhanh chóng trôi qua trong khi cả hai đều im lặng chỉ thỉnh thoảng mỉm cười lơ đễnh. Trong đầu tôi lộn xộn hàng ngàn ý nghĩ nhưng thời gian còn lại ít quá để có thể nói hết được tất cả những điều ấy, vì vậy tôi cho rằng có lẽ tốt hơn là im lặng. Lẽ ra chúng tôi cần phải nói với nhau rất nhiều. Không lẽ nào lại chia tay nhau như những người xa lạ.

Trong mấy phút cuối cùng còn lại, Maria xúc động, bồn chồn. Tôi sung sướng khi thấy nàng như vậy ! Có nghĩa là sự bình thản của Maria chỉ là một sự giả tạo để cố giấu những xúc động trong lòng. Maria nắm chặt tay tôi nói đi nói lại :

- Mọi chuyện kết thúc một cách thật là vô lý !... Tại sao anh lại ra đi cơ chứ ?...

- Thì chính em đang ra đi, còn anh vẫn ở lại cơ mà ! - Tôi vụng về phản đối.

Maria làm như không nghe thấy những lời tôi nói, hai tay nàng càng bám chắc vào tôi hơn.

- Raip ! Em phải đi mất rồi...

Hồi chuông cuối cùng vang lên báo hiệu đoàn tàu đến giờ rời sân ga. Người phục vụ chuẩn bị đóng cửa toa. Maria nhảy vội lên bậc toa rồi quay lại nói nhỏ, giọng rõ ràng, mạch lạc :

- Chỉ cần anh gọi em một tiếng là em sẽ đến với anh ngay, Raip ạ !...

Ngay lúc ấy tôi chưa hiểu hết những lời Maria vừa nói. Im lặng một lát Maria nói thêm :

- Dù anh có gọi em đi đâu chăng nữa, em cũng sẽ đến ngay !

Chỉ đến lúc ấy tôi mới hiểu Maria muốn nói gì. Tôi nhào về phía cửa toa định ôm hôn nàng một lần cuối trước khi chia tay, nhưng tàu đã từ từ chuyển bánh. Maria đi về cupê của mình và đứng bên cửa sổ. Tôi chạy theo đoàn tàu một đoạn, đưa tay lên vẫy nàng. Rồi tàu chạy nhanh hơn và tôi bị lùi lại. Tôi lớn tiếng thét đuổi theo :

- Anh sẽ g-ọ-i !... Nhất định anh sẽ g-ọ-i !

Maria mỉm cười gật đầu như muốn nói : " Em tin anh ".

Tim tôi như thắt lại. Tại sao hôm qua tôi không bàn bạc với Maria về tất cả những chuyện ấy ? Tại sao chúng tôi toàn nói với nhau những chuyện vu vơ về những việc chuẩn bị hành lý, về chuyện đi du lịch, về mùa đông kéo dài, về chuyến đi đầy hấp dẫn... Còn vấn đề quan trọng nhất thì không người nào đả động tới ? Mà có lẽ như vậy lại tốt hơn chăng ? Biết nói cái gì ? Bởi vì kết quả cũng sẽ như thế mà thôi và cách giải quyết của Maria như vậy là đúng nhất... Chẳng còn nghi ngờ gì nữa... Một lời hứa đã được nói ra và sẽ được ghi nhận không cần phải bàn bạc, tranh cãi. Có gì đẹp hơn cuộc chia tay thế này ? Những ý nghĩ tôi đã sắp sẵn trong đầu và cũng may là chưa nói ra, trở nên nhợt nhạt, vô nghĩa và thật nặng nề so với cuộc chia tay đó.

Bây giờ tôi mới hiểu được vì sao Maria lại quyết định ra đi trước tôi. Bởi lẽ khi tôi đã đi rồi, Maria sẽ cảm thấy còn lại một mình trong thành phố Berlin nặng nề vô cùng. Tôi cảm thấy điều ấy rất rõ ràng trong khi chuẩn bị hộ chiếu, giấy tờ, vé tàu..., tim tôi vẫn đau thắt lại mỗi khi đi ngang qua những nơi mà trước đây chúng tôi đã cùng đi. Tuy nhiên nếu suy nghĩ cho kỹ thì chẳng có gì đáng buồn cả. Tôi về Thổ Nhĩ Kỳ và dự định xong công việc sẽ lập tức gọi Maria đến ngay với tôi. Mọi việc thật đơn giản. Và như mọi khi, trí tưởng tượng của tôi lại được dịp vẽ nên những viễn cảnh đẹp đẽ. Tôi dự tính sẽ chọn một mảnh đất ở ngoại ô Khavran để xây một ngôi nhà nhỏ, xinh xắn và hàng ngày chúng tôi sẽ cùng nhau đi dạo trong những cánh rừng và ven đồi quanh đấy.

Sau bốn ngày trên tàu tốc hành qua Ba Lan và Hunggari, tôi đã về đến Thổ Nhĩ Kỳ. Chuyến đi ấy cũng như những gì đã xảy ra trong những năm sau đó tôi không còn nhớ rõ. Chỉ mãi đến khi ngồi trên tàu thuỷ đi Ronstans tôi mới chợt nhớ đến mục đích của chuyến đi. Tôi cảm thấy xấu hổ vì chỉ đến lúc này tôi mới nhớ đến cái chết của cha tôi. Công bằng mà nói, trong quan hệ cha con, tôi cũng không gắn bó với ông cho lắm và giữa chúng tôi bao giờ cũng có một khoảng cách nào đó. Giả thử có người nào bỗng hỏi : " Cha anh có phải là một người tốt không ? ", có lẽ tôi sẽ không biết trả lời ra sao. Tôi hiểu cha tôi rất ít để có thể đánh giá về ông một cách chính xác. Tôi thường nghĩ về ông một cách trừu tượng, mơ hồ với cái tiếng gọi là " cha ". Thật khó mà kết hợp được hình ảnh một người đàn ông hói trán có bộ râu cằm hình cánh cung màu tro xám thường xuất hiện ở nhà vào buổi tối và không bao giờ hé miệng nói được một câu âu yếm với mẹ hay với chúng tôi, với hình ảnh một người đàn ông khác - khách hàng thường xuyên của những tiệm cà phê, luôn tỏ ra yêu đời, vui vẻ, có tiếng cười sảng khoái lôi cuốn mọi người. Những lúc đó ông thường ngồi hàng giờ uống airan (13) hoặc say mê trong những cuộc đỏ đen, vừa chơi vừa văng tục văng tĩu. Tôi chỉ có thể nói được rằng tôi luôn luôn mong muốn con người thứ hai ấy là cha tôi. Nhưng mỗi lần thấy tôi láng cháng gần tiệm cà phê, bao giờ ông cũng làm mặt nghiêm và quát tướng lên :

- Mày luẩn quẩn ở đây làm gì thế ? Thôi, vào đây uống cốc sebét (14) rồi về nhà mà chơi !

Ngay cả khi tôi đã giải ngũ trở về nhà, cách cư xử của ông đối với tôi vẫn không thay đổi. Tệ hơn nữa là khi tôi tỏ ra ngày càng thông minh hơn thì ông lại càng coi thường tôi hơn. Mỗi khi tôi định trình bày quan điểm của mình là ông lại nhìn tôi bằng cặp mắt tỏ ý khinh thường và nếu những năm gần đây ông chiều theo mọi ý muốn của tôi chẳng qua là để tránh những cuộc tranh cãi vô ích.

Mặc dù vậy, trong trí nhớ của tôi, tôi đã không làm điều gì đáng trách có thể xúc phạm đến vong linh của cha. Tôi cảm thấy đau lòng không phải bởi sự tẻ nhạt trong cuộc sống của ông, mà chính là ông đã không còn nữa, và càng đến gần Khavran, tôi lại càng cảm thấy đau lòng. Tôi không thể tưởng tượng nổi : thiếu ông, căn nhà của chúng tôi, thành phố nhỏ tỉnh lẻ của chúng tôi sẽ như thế nào ?

Tôi không định kéo dài câu chuyện này hơn nữa. Đúng ra tôi định bỏ qua không nói đến khoảng thời gian mười năm tiếp theo nhưng vì một vài nguyên nhân tôi thấy cũng phải dành cho nó, dù là một vài trang để ghi lại quãng thời gian có lẽ là vô vị nhất trong cuộc đời của mình. Ở Khavran chẳng có điều gì tốt lành chờ đợi tôi cả. Mấy ông anh rể ra mặt cười nhạo báng tôi, mấy người chị trở nên khó hiểu, còn mẹ tôi vẫn yếu đuối, bất lực như trước. Tòa nhà chính được niêm phong, không ai ở, mẹ sống với người chị cả. Không người nào trong các anh chị mời tôi về nhà mình vì vậy tôi dọn về sống trong ngôi nhà cũ trống trải cùng với người vú già trước kia giúp việc cho gia đình. Khi tôi nói ý định muốn bắt tay vào công việc thì mọi người cho hay rằng trước khi chết cha tôi đã phân chia gia tài. Phần của tôi được những gì thì mấy người anh rể không nói rõ cho tôi biết. Về hai phân xưởng nấu xà phòng cũng không người nào đả động đến. Tôi chỉ được biết một điều duy nhất là một trong hai phân xưởng ấy cha tôi đã bán cho một người anh rể. Theo lời mọi người bàn tán, trước khi chết cha tôi còn rất nhiều tiền mặt và vàng, nhưng hiện nay số của cải ấy biến đi đâu thì không ai biết. Ngay cả mẹ cũng không trả lời được những thắc mắc của tôi.

- Mẹ làm sao mà biết được hả con ! - Mẹ tôi nói - Cha con đâu có nói cho ai biết ông ấy chôn những của ấy ở đâu. Mấy ngày cuối cùng, đám anh rể của con lúc nào cũng bám riết lấy ông ấy. Cha con không tin là mình sẽ chết, vì thế mà không kịp nói với ai chỗ cất giấu tiền bạc... Mẹ biết làm sao được ? Có lẽ con nên gặp mấy mụ thầy bói. Cái gì họ cũng biết đấy...

Thật ra thì mẹ tôi đã đi gặp hết những mụ thầy bói ở Khavran. Bà đã đổ vào đấy số tiền cuối cùng còn lại của mình để thuê người đào bới xung quanh mấy gốc ô liu và mấy cái hầm trong nhà và tất nhiên là chẳng tìm thấy gì hết. Mấy bà chị cũng theo mẹ tôi đi gặp những mụ thầy bói nhưng không tham gia vào chuyện đào bới. Ngoài ra, tôi còn để ý thấy những người anh rể tỏ ý cười nhạo công việc tìm kiếm số của cải ấy.

Tôi cũng không nhận được xu nào trong vụ thu hoạch ô liu vừa rồi, vì vậy tôi đành phải ứng trước một số tiền của vụ tới. Kế hoạch của tôi thật đơn giản : Cố gắng sống tạm cho đến hết hè. Sang thu khi bắt đầu mùa thu hoạch ô liu - lúc đã có tiền, tôi sẽ cố gắng chấn chỉnh lại mọi công việc, sau đó, sẽ gọi Maria tới.

Từ khi tôi về Thổ Nhĩ Kỳ, chúng tôi vẫn thường xuyên viết thư cho nhau. Vào những ngày xuân ảm đạm hay những ngày hè ngột ngạt, oi bức, giữa những công việc bề bộn vô nghĩa, niềm an ủi duy nhất đối với tôi là những phút giây tràn đầy hạnh phúc khi đọc những bức thư của Maria hay viết thư trả lời cho nàng. Khoảng một tháng sau khi tôi rời Berlin, thì Maria cùng mẹ trở về thành phố. Tôi gửi thư cho Maria đến hòm thư lưu (15) ở Pốtxđam. Vào khoảng giữa hè, tôi nhận được một bức thư của Maria làm cho tôi không khỏi tò mò. Maria viết rằng nàng có một tin rất vui dành cho tôi, song sẽ cho tôi biết khi nào chúng tôi gặp nhau. ( Tôi viết cho Maria rằng tôi hy vọng đến mùa thu chúng tôi sẽ đoàn tụ ). Trong những thư sau đó, tôi gặn hỏi Maria về cái tin vui ấy nhưng lần nào Maria cũng trả lời bằng câu : " Hãy kiên nhẫn, gặp nhau anh sẽ biết " !

Tôi đã kiên nhẫn chờ đợi và không chỉ đến mùa thu mà đằng đẵng suốt mười năm trời. Cho mãi đến chiều hôm qua tôi mới biết được cái " tin vui " ấy. Nhưng có lẽ không nên nói trước. Tôi sẽ trình bày sự việc một cách tuần tự.

Suốt cả hè năm ấy tôi đã lội bộ đi khắp các quả đồi, gò đống thuộc những khoảnh đất trồng ô liu của mình và không khỏi ngạc nhiên khi nhận ra rằng phần của tôi là những khoảnh vườn đã bỏ hoang lâu ngày không còn thu hoạch được gì nữa. Trong khi đó thì khoảnh đất bằng phẳng, gần nhà, mà trên đó, mỗi gốc ô liu có thể cho hàng bao quả, lại thuộc về các bà chị tôi hay nói cho đúng hơn là thuộc về tay mấy ông anh rể. Kiểm tra kỹ hơn phần đất của mình, tôi phát hiện thấy phần lớn ô liu trên đó đã bị chặt gốc, những cây còn lại thì trong tình trạng bỏ hoang. Có lẽ ngay cả khi cha tôi còn sống, cũng chẳng thu hoạch được gì ở đấy cả.

Rõ ràng những người anh rể đã cướp sạch của tôi một cách tàn nhẫn. Họ đã lợi dụng hoàn cảnh khi cha tôi ốm nặng, mẹ tôi bất lực, còn mấy người chị gái thì chỉ biết ngoan ngoãn phục tùng. Nhưng mặc dù vậy, tôi đã làm việc không biết mệt mỏi với hy vọng rồi sẽ thu xếp công việc của mình đâu vào đấy. Thư của Maria gửi về đã mang lại cho tôi niềm hăng say cùng với sức lực để vượt khó.

Đầu tháng mười, vào đúng mùa thu hoạch ô liu, khi tôi đã định đón Maria về, bỗng nhiên tôi không nhận được thư của nàng nữa. Cho đến lúc ấy, tôi đã kịp sửa chữa xong ngôi nhà của cha tôi để lại. Tôi đã sửa lại phòng ngoài thành một phòng rửa mặt, tường lát gạch men, có bồn tắm đặt mua tận Xtambun. Nhân tiện cũng cần phải nói thêm việc này đã gây ra những lời đàm tiếu độc địa của dân Khavran mà đứng đầu trong số đó lại là những người trong nhà, họ chỉ chờ dịp là tuôn ra những lời lẽ xúc phạm cay độc.

Lẽ dĩ nhiên là tôi chẳng buồn giải thích làm gì cho mệt và vì vậy mà họ gán cho tôi đủ mọi tội : nào là chơi sang, làm mẽ bề ngoài, nào là định học đòi dân châu Âu một cách lố bịch, nào là lập dị, quái gở, nào là kiêu căng... Dưới con mắt họ, một kẻ phải đi mua chịu, hay là mua bằng số tiền vay trước của vụ thu hoạch ô liu, tủ quần áo có gương hay chiếc bồn tắm, là một kẻ điên khùng thật sự. Nhưng tôi chỉ cười trước những lời dị nghị ấy. Họ không bao giờ có thể hiểu tôi được, còn tôi không việc gì phải báo cáo với họ cả.

Sự im lặng kéo dài của Maria làm cho tôi lo lắng. Đã hai mươi ngày qua không có thư của nàng. Và cũng như mọi khi, một người không có lòng tin như tôi lại tưởng tượng ra hàng ngàn giả thuyết khác nhau. Nỗi lo lắng chuyển dần sang sự thất vọng khi mỗi bức thư gửi đi tôi vẫn không nhận được thư trả lời.

Lúc ấy, tôi bỗng nhận ra rằng thời gian gần đây Maria viết cho tôi có thưa hơn và những bức thư ấy mỗi lần một ngắn hơn. Có cảm tưởng như khi viết cho tôi, nàng phải gánh chịu một điều gì đó quá sức... Tôi bày tất cả những bức thư của Maria viết cho tôi ra trước mặt và bắt đầu đọc đi đọc lại một cách chăm chú. Trong những bức thư cuối cùng, tôi thoáng nhận ra có điều gì bối rối cùng những lời bóng gió xa xôi và những ý lấp lửng không nói ra được hết. Tất cả những điều đó hoàn toàn không phù hợp với tính tình thẳng thắn, cởi mở của nàng. Tôi nghi hoặc : Có đúng là Maria đang chờ tôi gọi về không hay là ngược lại, nàng sợ nó và dằn vặt không biết làm cách nào để lấy lại lời hứa mà nàng đã nói với tôi. Tôi cố đoán ra những ẩn ý được che sau từng hàng chữ trên giấy trắng mực đen, sau từng câu nói đùa trong những bức thư của nàng. Tôi có cảm tưởng mình sẽ phát điên lên mất.

Tất cả những bức thư tôi gửi cho Maria đều không có hồi âm và mọi sự lo lắng của tôi ngày càng có cơ sở chắc chắn. Tôi sẽ không bao giờ còn nghe thấy tên Maria Puđer nữa... Và bỗng nhiên hôm qua... Nhưng thôi, đi đâu mà vội... Cần phải trình bày cho có thứ tự... Sau đó một tháng, tất cả những thư của tôi gửi cho Maria đều bị trả lại với hàng chữ : " Thư lưu không có người nhận, trả lại người gửi ". Thế là hy vọng cuối cùng đã tan biến. Ngay cả bây giờ, tôi cũng không sao hiểu được làm sao trong một thời gian ngắn như thế mà con người có thể thay đổi đến vậy. Tôi mất hết khả năng đi lại, nhìn nhận, nghe ngóng, suy nghĩ và xúc cảm, nói gọn lại là mất hết lẽ sống. Tôi chỉ còn là một hình hài thảm hại.

Trạng thái này còn nặng nề hơn so với tâm trạng tôi đã trải qua sau đêm giao thừa. Lúc ấy nỗi thất vọng của tôi hoàn toàn đen tối nhưng tôi hiểu rằng Maria vẫn còn ở đâu đó cạnh tôi. Tôi có thể gặp được nàng, nói với nàng, thuyết phục nàng. Nhưng bây giờ khoảng cách giữa chúng tôi quá lớn, không thể nào vượt qua được. Tôi tự giam mình trong căn nhà hoang vắng, thơ thẩn từ phòng này qua phòng khác, đọc đi, đọc lại những bức thư của Maria cùng những bức thư của mình đã bị gửi trả lại. Với một nỗi lòng cay đắng, tôi cố nắm bắt ý nghĩa những dòng chữ đang nhảy nhót trước mặt.

Tôi hoàn toàn mất hết niềm hứng thú đối với công việc, đối với cuộc sống. Tôi giao công việc thu hoạch ô liu cho những người khác, phó mặc cho họ lựa chọn, chuyên chở đến nhà máy. Nếu thỉnh thoảng có muốn đi dạo ra vùng ngoại ô, tôi thường tìm cách tránh mặt mọi người. Trở về nhà khi trời đã tối, tôi nằm vật ra đi-văng thiếp đi và mấy tiếng sau tỉnh dậy trong đầu cứ vương vất một ý nghĩ : " Tôi còn sống để làm gì nhỉ ? ".

Và thế là những ngày u ám, vô vị, không mục đích lại bắt đầu, giống như những ngày trước khi tôi gặp Maria. Có điều bây giờ chúng nặng nề hơn nhiều bởi lẽ trước kia tôi chấp nhận một cuộc sống như thế và cho đó là điều tự nhiên nhưng bây giờ tôi biết rằng còn có một cuộc sống khác. Chính điều ấy càng khoét sâu thêm nỗi đau của tôi.

Trong một khoảng thời gian ngắn ngủi, Maria đã giúp tôi rũ bỏ được sự uể oải, yếu đuối trong tâm hồn, giúp tôi ý thức được rằng tôi là một người đàn ông. Hay nói cho đúng hơn là Maria đã giúp tôi tìm lại được nhân phẩm của mình, cho tôi thấy rõ tôi có đầy đủ những khả năng cần thiết cho một cuộc sống tốt đẹp, chứ không phải là một kẻ hèn mọn như mọi người vẫn nghĩ. Nhưng chỉ cần mối dây liên hệ giữa chúng tôi bị đứt đoạn, khi tôi không còn nằm trong vòng ảnh hưởng của Maria nữa, lập tức tôi lại rơi về tình trạng cũ. Lúc này tôi mới hiểu được một cách sâu sắc Maria cần cho tôi biết chừng nào ! Một người không có bản lĩnh như tôi cần phải có một chỗ dựa vững chắc. Tôi không thể sống nổi, nếu không có một chỗ dựa như thế. Vậy mà tôi vẫn cứ sống, nếu như có thể gọi cái đó là cuộc sống.

Tôi không bao giờ nghe nói đến Maria nữa. Khi tôi viết thư cho bà chủ trọ ở Berlin hỏi về nàng thì bà cho hay là Phran Tiđeman không còn sống ở chỗ bà nữa vì vậy mà bà không thể cho tôi biết thêm được tin tức gì hơn. Tôi còn biết hỏi ai được nữa ? Maria viết rằng, sau khi từ Praha trở về, mẹ con nàng đã chuyển sang nhà khác. Địa chỉ mới của họ tôi lại không biết. Thật đáng ngạc nhiên vì trong suốt hai năm ở Berlin, tôi chỉ quen có từng ấy người ! Ngoài thành phố Berlin ra, tôi không hề đi đâu. Nói cho đúng thì tôi thuộc thành phố như lòng bàn tay và có lẽ không có viện bảo tàng hay phòng triển lãm nào, không có vườn bách thảo hay bách thú nào mà tôi chưa đến. Tôi biết rõ từng hồ nước nhỏ, từng cánh rừng con con ở ngoại ô. Nhưng trong số hàng triệu người sống trong thành phố ấy tôi chỉ quan hệ với một vài người và thật sự gần gũi với một người phụ nữ duy nhất.

Cũng có thể như thế là đủ. Mỗi người trong chúng ta chỉ cần có một người duy nhất. Nhưng nếu ngay cả người duy nhất ấy cũng không có ? Biết làm sao được nếu như tất cả mọi việc trong thế giới này hóa ra chỉ là một sự kiểm nghiệm những gì mà người ta có thể tưởng tượng ra hoặc của những mong ước hão huyền. Tôi đã mất hết niềm tin và hy vọng. Trong lòng tôi, nỗi hoài nghi và sự cay đắng mỗi ngày một tăng dần đến nỗi tôi trở nên hoảng sợ ngay cả với chính bản thân mình. Đối với mỗi người mà tôi có dịp tiếp xúc, tôi chỉ nhận thấy đó là một kẻ thù hoặc khá hơn đó là một người không có thiện cảm. Càng ngày sự ngờ vực, cảnh giác trong tôi càng tăng chứ không hề giảm đi. Với tính đa nghi như vậy, tôi lẩn tránh tất cả những ai có ý định làm thân với tôi, đặc biệt là đối với những người có nhiều nét giống tôi. " Ngay cả Maria mà cũng đối xử với mình như thế ! ". Ý nghĩ này cứ luôn luôn dày vò, ám ảnh không chịu buông tha tôi. Tôi không thể trả lời được một cách chính xác rằng Maria đã đối xử với tôi ra sao. Nhưng điều đó cũng không hề giảm bớt những xét đoán cay độc của tôi đối với mọi người và tôi luôn luôn chờ đợi ở họ những điều xấu nhất.

" Để thoát khỏi lời hứa mà tôi đã buột miệng nói ra trước lúc chia tay, chỉ còn một cách tốt duy nhất là chấm dứt việc trao đổi thư từ. - Tôi thầm nghĩ. - Không đến nhận thư ở bưu điện nữa và không trả lời những bức thư ấy nữa, thế là xong ! Mọi chuyện đã qua dù có đẹp thật nhưng đó là chuyện đã qua ! Có lẽ bây giờ Maria đã có niềm vui mới, một niềm hạnh phúc khác tươi sáng hơn đang chờ đón nàng. Maria chẳng phải bận tâm về những chuyện đã qua làm gì cho mệt óc. Chẳng có người đàn bà thông minh nào chỉ vì một lời nói vô tình với một đứa bé ngây dại lại dám đi đến những miền hoàn toàn xa lạ, dấn thân vào cuộc phiêu lưu mạo hiểm ".

Tuy nhiên chẳng có một lý lẽ nào của lý trí có thể giúp tôi thoát khỏi được tình cảnh tuyệt vọng như thế. Chính tôi cũng không thể nào hiểu nổi tại sao tôi lại lo sợ không dám bước chân sang những con đường khác của cuộc đời đang mở ra trước mắt tôi ; tại sao tôi lại phải thường xuyên e ngại mỗi khi có ai đó muốn làm thân với tôi ; tại sao tôi lại không chờ đợi ở mọi người những điều tốt lành mà chỉ rặt những điều ác độc. Một vài lần tôi đã thử đến với những người tỏ ra thông cảm với tôi. Nhưng ngay tức khắc một ý nghĩ khủng khiếp chợt đến bắt tôi phải dừng lại : " Hãy cẩn thận đấy ! Có ai gần gũi với mình hơn Maria vậy mà nàng đã đối xử với mình như thế ! ". Chỉ cần người vừa mới biểu lộ một chút tình cảm với tôi, khơi dậy trong tôi một tia hy vọng nhỏ nhoi nào đó là ngay lập tức tôi đã cảnh giác đề phòng : " Không ! Không ! - Tôi tự nhủ. - Mình với Maria đã từng gắn bó với nhau đến thế, không thể có một tình cảm nào sâu sắc hơn, thế mà cuối cùng mọi việc vẫn kết thúc một cách tàn nhẫn đến thế ! Đừng tin ! Đừng tin ai hết !... ".

Lúc nào tôi cũng cảm thấy một nỗi lo sợ khủng khiếp khi phải sống một cuộc sống như thế. - Sống và không tin vào bất cứ một điều gì hết ! Tôi ra sức xua đuổi ý nghĩ ấy đi, nhưng không có kết quả gì... Tôi đã lấy vợ, và ngay trong ngày đầu tiên của cuộc sống chung, tôi đã lập tức hiểu ngay rằng vợ tôi lại chính là người xa cách tôi nhất... Những đứa con của chúng tôi lần lượt ra đời. Tôi yêu chúng nhưng tôi hiểu rằng không bao giờ chúng có thể bù đắp được những mất mát mà tôi đã trải...

Tôi mất hết mọi hứng thú đối với công việc. Tôi làm như một cái máy, không hề suy nghĩ. Mọi người đều tìm cách lừa dối tôi nhưng trong lòng tôi lại cảm thấy một sự thoả mãn cay độc nào đấy. Mấy người anh rể cho tôi là một thằng ngốc thật sự nhưng tôi chẳng hề bận tâm về điều ấy. Những món nợ cùng với lãi suất phần trăm và những chi phí cho đám cưới đã ngốn gần hết số tiền tôi còn lại. Những ô đất trồng ô liu hầu như không đem lại một chút lợi tức nào, trong khi những nhà buôn giàu có lại tìm cách bóp chẹt tôi. Họ trả mỗi gốc ô liu chỉ có nửa lia (16) trong khi mọi năm dù có tệ lắm vẫn có thể thu được từ bảy đến tám lia. Để giúp tôi thoát khỏi tình trạng khó khăn về kinh tế ấy, những người anh rể lấy lý do không muốn tài sản gia đình lọt vào tay người ngoài, đã trả hết món nợ cho tôi và mua lại toàn bộ các khu đất trồng ô liu của tôi bằng giá rẻ mạt. Thế là tôi trắng tay nếu như không tính đến ngôi nhà chính gồm 14 phòng đã bị hư hại trầm trọng và một số đồ lặt vặt khác trong nhà.

Ông bố vợ của tôi lúc đó đang làm việc ở Balukexir đã giúp tôi xin được việc làm trong một hãng buôn ở trung tâm vi-lây-ét (17). Tôi làm ở đây khá lâu. Gia đình tôi càng ngày càng lớn dần lên, nhưng tôi lại ít quan tâm đến cuộc sống. Sức khỏe của tôi sút đi nhanh chóng. Sau khi ông bố vợ chết, toàn bộ gánh nặng của gia đình lại chuyển sang vai tôi. Tôi phải cáng đáng thêm việc chu cấp cho mấy người em vợ. Số tiền lương bốn mươi lia của tôi không thể nào chu cấp đầy đủ cho tất cả mọi người. Một người họ hàng xa phía vợ đã giúp tôi xin được việc làm tại nhà băng ở Ankara. Tuy còn bỡ ngỡ nhiều trong công việc song tôi vẫn hy vọng mình có thể tiến thân được nhờ vốn ngoại ngữ đã có. Hy vọng đó cũng không thành. Dù có ở đâu, tôi cũng không hề tồn tại trước mắt mọi người. Cũng cần phải nói thêm rằng đôi lúc tôi đã có ý nghĩ thử san sẻ chút tình yêu còn lại cho mọi người hòng bắt tay làm lại cuộc đời. Tuy nhiên tôi vẫn không thể nào từ bỏ được mối nghi hoặc luôn luôn đeo đẳng : " Có nên không ? Để làm gì kia chứ ? Để rồi một lần nữa lại bị lừa dối hay sao ? Để rồi lại một lần nữa phải nếm mùi thất vọng chăng ? ". Maria là người duy nhất mà tôi đã tin. Tôi đã tin một cách tuyệt đối đến mức chỉ cần một sự lừa dối của nàng cũng đủ giết chết trong tôi mọi niềm tin khác. Không, tôi không hề giận Maria một chút nào hết. Tôi không thể giận hoặc căm ghét nàng vì điều đó đối với tôi thật quá sức chịu đựng. Tôi cũng không thể nghĩ một điều gì xấu cho nàng được, nhưng tôi đã bị đánh quỵ hoàn toàn. Tôi nghi ngờ tất cả mọi người vì đối với tôi, Maria là hiện thân của toàn nhân loại. Khi đã tin chắc rằng dù cho nhiều năm trôi qua, nhưng hình ảnh Maria vẫn còn khắc sâu mãi trong tâm trí, tôi lại càng tuyệt vọng hơn nữa. Chắc chắn là Maria đã quên tôi từ lâu. Có lẽ bây giờ Maria đang sống với một người nào đó... Ở nhà tôi, cứ mỗi khi chiều đến thường ồn ào, náo nhiệt. Tiếng trẻ con la hét, tiếng bát đĩa lanh canh trong bếp, tiếng mắng chửi nhau của những người họ hàng trong gia đình, tiếng than phiền của vợ vọng từ bếp ra... Tất cả những âm thanh hỗn tạp ấy tạo thành một giai điệu chối tai, hỗn loạn. Để khỏi phải chú ý đến điều ấy, tôi thường nhắm mắt lại và nghĩ : " Không biết bây giờ Maria ở đâu nhỉ ? Có lẽ nàng đang đi dạo trong vườn bách thảo, giữa những loài cây hoang dại cùng với một người bạn mới nào đó, cũng có thể nàng đang lang thang trong những phòng triển lãm, chiêm ngưỡng những tác phẩm bất hủ của những họa sĩ bậc thầy, trong ráng chiều đỏ ối xuyên qua những tấm kính cửa sổ tòa nhà triển lãm ".

Một hôm, vào buổi chiều sau giờ làm việc, tôi ghé qua cửa hàng thực phẩm. Khi bước ra bỗng tôi nghe thấy một điệu nhạc từ ngôi nhà đối diện vang sang. Tôi nhận ngay ra đó là khúc Ouverture (18) trong vở nhạc kịch " Ôberôn " của Veber (19). Thiếu chút nữa tôi đánh rơi gói hàng xuống đất ! Chính vở nhạc kịch này tôi và Maria đã nghe nhiều lần. Maria rất thích Veber và thường hát khúc dạo đầu ấy trên đường về nhà. Một lần nữa tôi lại trải qua một nỗi buồn chua xót. Có cảm giác như là chúng tôi mới chia tay nhau hôm qua thôi. Với thời gian, nỗi buồn của sự mất mát sẽ lui dần đi, nhưng những gì mà ta đã mất thì không bao giờ quên được. Thật là đau lòng khi nhận ra rằng " đáng lý ra mọi chuyện sẽ khác ". Nếu không có ý nghĩ ấy, người ta có thể dễ dàng chịu đựng mọi nỗi bất hạnh mà số phận có thể mang lại.

Trong gia đình, mọi người không hề quan tâm đến tôi và tôi cũng không có quyền hy vọng vào điều ấy. Cái cảm giác mình là một người hoàn toàn không cần cho ai mà tôi đã trải qua sau đêm giao thừa đáng ghi nhớ ở Berlin đã mãi khắc sâu vào trong tâm trí. Họ cần đến tôi làm gì ? Tại sao họ phải chịu đựng một con người kỳ quặc như tôi ? Có lẽ họ buộc phải chịu đựng vì hàng tháng tôi đã chu cấp cho họ một số tiền nhỏ mọn nào đó ? ! Nhưng con người đâu chỉ cần đến tiền bạc mà còn cần cả tình yêu và sự đồng cảm. Nhưng ngay cả những tình cảm cao quý ấy cũng không cần nữa thì trách nhiệm người chủ gia đình của tôi chỉ còn là việc nuôi sống mấy cái mồm. Tôi mong muốn sự lệ thuộc của những người trong gia đình đối với tôi mau chóng được chấm dứt. Cuộc sống của tôi dần dần biến thành sự chờ đợi cái ngày ấy. Giống như một người tù đang ngày đêm chờ đợi thời hạn giam cầm kết thúc, và mỗi ngày trôi qua trong đầu cũng chỉ luẩn quẩn một ý nghĩ : " Cái thời hạn ấy sắp đến chưa nhỉ ? ". Tôi sống vô tri vô giác như cây cỏ, không phàn nàn, không ham muốn, không ước vọng một điều gì... Mỗi ngày một ít, tâm hồn tôi trở nên chai sạn, teo lại, không còn cảm thấy đau khổ hay sung sướng.

Năm tháng cứ đằng đẵng trôi qua. Và bỗng nhiên, hôm qua một sự kiện đã làm xúc động tâm hồn tôi. Đó là một buổi chiều thứ bảy, tôi đã về đến nhà sau ngày làm việc. Đang cởi quần áo thì bà vợ đến gần nói : " Ông ạ, ngày mai các cửa hàng không làm việc vì vậy ông chịu khó chạy ra chợ mua một vài thứ cần thiết ". Tôi miễn cưỡng mặc lại quần áo và ra chợ. Lúc ấy trời vẫn còn oi bức, ngột ngạt. Ngoài phố, người đi lại nhộn nhịp với hy vọng đón được vài luồng gió mát. Sau khi đã mua xong các thứ vợ dặn, tôi cắp gói hàng dưới nách hòa vào dòng người đông đúc chậm chạp trở về. Không muốn đi lại con đường cũ đầy ổ gà nham nhở, tôi chọn con đường vòng tuy có xa nhưng dễ đi hơn. Đồng hồ ngoài đường đã chỉ sáu giờ. Bỗng một người đàn bà nắm lấy tay tôi kêu to :

- Ông Raip !

Tôi giật nảy người vì bất ngờ, chút nữa thì bỏ chạy, nhưng người đàn bà vẫn giữ chặt lấy tay tôi.

- Không, tôi đã không nhầm, chính ông là Raip ! Trời đất ơi ! Ông thay đổi nhiều quá đi mất ! - Người đàn bà kêu toáng lên.

Tôi từ từ ngước mắt lên và tuy chưa nhìn đến khuôn mặt nhưng qua thân hình núng nính tôi nhận ngay ra đó là Phran Tiđeman. Vâng đó chính là chị ta, hơn nữa giọng nói không thể nào nhầm được.

- Ồ ! Có phải Phran Van Tiđeman đây không ? - Tôi ngạc nhiên thốt lên. - Thật không ngờ lại có thể gặp chị ở Ankara.

- Anh nhầm rồi. Bây giờ tôi không còn là Phran Tiđeman nữa mà là Phran Đốpke (20)... Vì chồng mà tôi phải hy sinh mất chữ Van (21) ở đầu tên đấy. Nhưng tôi tính là mình không bị thiệt lắm đâu !

- Xin chúc mừng chị ! Như thế có nghĩa là...

- Vâng, vâng, anh đã đoán đúng đấy !... Sau khi anh rời Berlin không lâu, chúng tôi cũng rời khỏi cái nhà trọ ấy luôn... Tất nhiên là cả hai vợ chồng. Chúng tôi đi Praha...

Khi nghe hai tiếng cuối cùng trong câu nói của Phran Đốpke tim tôi bỗng nhói lên. Tôi không thể chống lại với những tình cảm đang bất ngờ ập đến - những tình cảm tưởng đã tắt lụi từ lâu. Nhưng biết hỏi chị ta cái gì bây giờ ! Có lẽ chị ta không biết mối quan hệ giữa tôi với Maria. Mà chị ta có thể cho tôi biết được điều gì nhỉ ? Có lẽ tốt hơn là không nên hỏi gì cả. Đã hơn mười năm trôi qua rồi, trở lại với dĩ vãng làm gì nữa ?

Mải chuyện quá, chúng tôi vẫn đứng ở giữa phố. Tôi mời chị :

- Có lẽ chúng ta tìm một chỗ nào đấy ngồi nói chuyện thì tiện hơn. Còn nhiều chuyện để nói với nhau phải không chị ?

- Vâng, có thì giờ ngồi lâu với nhau chuyện trò cũng thích, nhưng đáng tiếc là tôi chỉ đi ngang qua đây thôi, khoảng một tiếng nữa tàu đã lại khởi hành rồi... Phải làm sao để khỏi bị nhỡ tàu... Nếu biết trước là anh sống ở Ankara thì nhất định tôi đã đi tìm anh rồi. Chúng tôi đến đây từ hôm qua mà.

Cho đến lúc ấy tôi mới nhận thấy một bé gái khoảng tám, chín tuổi đang đứng cạnh Phran Đốpke.

- Con gái chị đây phải không ? - Tôi mỉm cười hỏi.

- Ồ, không !... Đây là con gái một người bà con, còn con trai tôi đang học ở trường luật.

- Chắc là chị vẫn thường xuyên khuyên bảo cậu ta nên đọc những cuốn sách gì phải không ?

Phran Đốpke chưa hiểu ngay câu nói, nhưng sau đó chị ta nhớ lại liền mỉm cười trả lời :

- Vâng, tất nhiên tôi vẫn phải góp ý nhưng bây giờ nó không còn nghe theo nữa... Lúc ấy nó còn bé mà... Thế mà đã hai mươi tuổi rồi đấy... Thời gian trôi nhanh thật !... Nhanh quá đi mất !...

- Thế mà chị vẫn chẳng thay đổi gì cả.

- Thì anh cũng vẫn thế !

Tôi chợt nhớ lại tiếng reo của chị ta lúc chúng tôi vừa gặp nhau, nhưng còn chưa nói gì.

Chúng tôi đi cạnh nhau và tôi vẫn nói những chuyện linh tinh không dám hỏi Maria Puđer.

- Chị vẫn chưa nói cho tôi hay làm sao chị lại có mặt ở Ankara...

- À, tôi sẽ giải thích ngay cho anh rõ. Chúng tôi chỉ đi ngang qua đây thôi...

Vừa lúc ấy chúng tôi đi qua một tiệm cà phê, tôi mời Phran Đốpke vào uống nước chanh. Sau khi đã ngồi xuống ghế chị ta kể tiếp :

- Chồng tôi hiện đang ở Bátđa... Anh cũng biết là ông ấy làm nghề buôn hàng thuộc địa mà.

- Nhưng như tôi biết Bátđa đâu có phải là thuộc địa của Đức.

- Đúng thế, anh bạn thân mến ạ !... Nhưng chồng tôi lại buôn hàng hóa của vùng nhiệt đới. Ông ta đang mua hồng quả ở đấy.

- Và ông ấy cũng mua cả hồng ở Camơrun nữa.

Phran Đốpke nhìn tôi có vẻ trách móc và tôi đã hiểu ngay rằng mình đã đùa một cách thiếu tế nhị.

- Nếu anh quan tâm đến chuyện đó thì viết thư hỏi ông ấy. Chuyện buôn bán, làm ăn không phải của đàn bà.

- Thế bây giờ chị đang đi đâu ?

- Về Berlin... Tôi rất buồn vì nhớ Tổ quốc... Ngoài ra... - chị hất đầu về phía cô bé ngồi bên cạnh. - Phải đưa cháu bé này về nhà. Nó yếu quá vì vậy mà cứ đến mùa đông, chúng tôi lại phải mang nó đi theo sang những vùng nhiệt đới.

- Chị có hay về Berlin không ?

- Mỗi năm hai lần.

- Như vậy nghĩa là công việc buôn bán của ngài Đốpke có vẻ phát đạt.

Phran Đốpke mỉm cười không trả lời.

Tôi vẫn không dám hỏi về Maria và nỗi do dự này không phải vì tính rụt rè mà chính vì nỗi lo sợ sẽ phải nghe những gì mà chị ta sẽ nói. Có lẽ mọi chuyện đâu còn ý nghĩa gì nữa ! Tất cả tình cảm của tôi đã chẳng tắt ngấm rồi hay sao ? Tôi còn e ngại nỗi gì ? Có thể chính Maria cũng đã tìm cho mình một ngài Đốpke nào đó rồi cũng nên. Nhưng cũng có thể nàng vẫn chưa lấy ai, vẫn tiếp tục tìm kiếm " Một người đàn ông có thể hiểu được nàng ". Và có lẽ Maria đã quên hẳn nét mặt của tôi rồi cũng nên.

Nói chung, chính tôi cũng không thể nhớ lại đầy đủ khuôn mặt Maria nữa. Lần đầu tiên trong ngần ấy năm, tôi bỗng hoảng hốt nhớ ra tôi không có một bức ảnh nào của Maria cả. Tại sao chúng tôi không tặng ảnh cho nhau trước khi chia tay ? Có lẽ chúng tôi đã hy vọng sẽ gặp lại trong một thời gian ngắn và cũng có thể vì chúng tôi hoàn toàn tin vào trí nhớ của mình. Nếu như tôi đã cảm thấy ân hận vì mình không có một bức chân dung nào của Maria thì có nghĩa là tôi đã không còn nhớ nỗi khuôn mặt của nàng nữa. Thế mà trong những tháng đầu mới xa nhau, tôi có thể hình dung lại khuôn mặt Maria một cách rõ ràng, kể cả những chi tiết nhỏ nhặt nhất. Còn sau đó... Sau đó... Khi hiểu rằng mọi chuyện đã kết thúc, tôi đã cố gạt ra khỏi tâm trí mình hình ảnh của Maria, mặc dù tôi biết đó là điều không thể làm được. Hình ảnh Đức Mẹ trong chiếc áo choàng lông, cho dù chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng, vẫn luôn luôn ngự trị trong tim tôi. Và bây giờ khi tôi đã tin chắc rằng những hồi ức của những ngày xa xưa không còn làm tôi xúc động nữa thì khuôn mặt của Maria vẫn còn thấp thoáng trong trí óc tôi, mặc dù tôi không có một bức ảnh nào của nàng cả.

Mà thôi, có thể làm gì được nữa đâu ?

Phran Đốpke nhìn đồng hồ và đứng lên. Tôi tiễn chị ta ra ga.

Phran Đốpke ca ngợi Ankara và đất nước Thổ Nhĩ Kỳ. Chị nói :

- Thái độ ân cần đối với người nước ngoài như ở đây tôi chưa hề thấy ở đâu cả, ngay cả ở Thụy Sĩ cũng vậy. Thế mà sự phồn vinh của nước này chủ yếu lại nhờ vào những người du lịch. Dân Thụy Sĩ nhìn những người nước ngoài như nhìn những tên cướp đang xông vào nhà họ. Còn ở Thổ Nhĩ Kỳ thì người nào cũng ra sức làm vừa lòng khách. Tôi rất thích Ankara.

Phran Đốpke nói luôn miệng. Cô bé đi ở đằng trước chúng tôi cách chừng năm sáu bước, vừa đi vừa vung vẩy cành cây nhỏ trong tay và mỗi khi bắt gặp một người đi ngược chiều cô bé lại tinh nghịch chạm khẽ cành cây vào người họ. Cuối cùng khi đã gần tới ga, tôi lấy hết can đảm hỏi bằng một giọng thật tự nhiên :

- Chị có nhiều bà con ở Berlin không ?

- Không ! Không nhiều lắm. Tôi vốn sinh ra ở Praha mà. Chồng trước của tôi là người Hà Lan. Mà tại sao anh lại quan tâm đến chuyện ấy ?

- Có lần tôi làm quen với một phụ nữ. Cô ta nói là có họ hàng với chị.

- Ở đâu ?

- Ở Berlin... Chúng tôi gặp nhau trong một cuộc triển lãm hội họa. Cô ta là họa sĩ.

- Rồi sau đó thế nào ? - Phran Đốpke hỏi tiếp, mặt chị như sáng lên.

- Sau đó... Sau đó... - Tôi lưỡng lự. - Tôi cũng không nhớ. Chúng tôi có nói chuyện với nhau. Cô ta có trưng bày ở đó một bức chân dung tuyệt đẹp.

- Thế anh có nhớ tên cô ta không ?

- Puđer... Maria Puđer !... Tên cô ta có ghi ngay dưới bức chân dung... và trong tập danh mục cũng ghi như vậy.

Phran Đốpke bỗng nhiên im lặng.

- Chị có biết cô ấy không ? - Tôi lại hỏi.

- Vâng, có biết... Tại sao cô ta lại nói với anh là chúng tôi có họ hàng với nhau ?

- Tình cờ một lần tôi có nhắc đến tên nhà trọ nơi tôi sống khi ấy và cô ta nói là có một người bà con cũng ở đó... Có lẽ là như thế, tôi không nhớ chính xác. Bao nhiêu năm qua rồi còn gì nữa.

- Vâng. Đã bao nhiêu năm trôi qua rồi. Mẹ của Maria có nói với tôi cô ta có kết bạn với một sinh viên người Thổ Nhĩ Kỳ. Lúc ấy tôi đã nghĩ không biết có phải đấy là anh không ? Trong lúc Maria đang nghỉ ở Praha thì người đó đã đi khỏi Berlin và họ không bao giờ gặp lại nhau nữa.

Chúng tôi ra tới ga từ lúc nào không hay. Phran Đốpke đi ngay đến toa của mình. Tôi sợ chị ta thay đổi chủ đề câu chuyện và thế là tôi sẽ không biết thêm được một chút gì về Maria, vì vậy tôi nhìn thẳng vào mắt Phran Đốpke và bằng ánh mắt ấy tôi như muốn nói với chị ta rằng tôi đang đợi chị trả lời.

Đợi cho người phục vụ ở khách sạn đưa hết hành lý lên toa, Phran Đốpke cho anh ta về, rồi quay lại phía tôi chị ta nói :

- Tại sao anh lại muốn biết về Maria ? Anh nói rằng anh chị chỉ quen nhau sơ sơ thôi mà ?

- Nhưng Maria đã để lại cho tôi một ấn tượng sâu sắc... và ... tôi rất thích bức chân dung của cô ấy.

- Cô ấy đã từng là một họa sĩ...

- Tại sao lại " đã từng " . Thế bây giờ cô ấy không là họa sĩ nữa à ? - Tôi hỏi với một nỗi lo sợ bất ngờ chợt đến.

Phran Đốpke nhìn sang bên và sau khi thấy cháu bé đã lên toa chị ta nói khẽ :

- Đúng thế... vì Maria chết rồi.

- Chết rồi ! Tôi rên rỉ đau đớn. Mọi người đứng trên sân ga đều ngoảnh lại, còn cháu bé thò đầu ra cửa sổ nhìn tôi bằng một cặp mắt ngạc nhiên...

Phran Đốpke nhìn tôi chăm chú.

- Anh làm sao thế ? - Chị ta hỏi. - Tại sao mặt anh tái đi như vậy ? Chính anh nói là anh biết cô ta rất ít cơ mà !

- Chuyện ấy thật là bất ngờ !

- Nhưng đã bao nhiêu năm trôi qua... Maria chết cách đây mười năm rồi còn gì nữa...

- Mười năm ! Không thể thế được...

Phran Đốpke kéo tôi sang một bên và bắt đầu kể :

- Tôi thấy cái chết của Maria đã làm cho anh bị xúc động mạnh vì thế tôi sẽ kể về cô ấy rõ hơn cho anh biết. Hai tuần sau khi anh rời Berlin, tôi cùng với chồng tôi đi Praha đến chỗ những người họ hàng. Ở đấy, chúng tôi có gặp mẹ con Maria. Phải nói thật rằng quan hệ giữa chúng tôi không được thân thiện cho lắm nhưng lần ấy không có gì hục hặc với nhau cả. Maria trông có vẻ hơi ốm. Cô ấy gầy và da dẻ nhợt nhạt hơn trước. Maria có nói là vừa bị một trận ốm nặng. Chẳng bao lâu cô ta đã lại sức và sau đó hai mẹ con về Berlin, còn chúng tôi cũng đi về miền Đông Prussi (22). Quê nhà tôi ở đấy mà. Đến mùa đông khi chúng tôi trở lại Berlin thì được tin Maria đã mất vào đầu tháng mười hai. Khi nghe tin đó, tôi lập tức đi tìm mẹ cô ta. Nỗi bất hạnh đã làm cho mẹ Maria già hẳn đi trông như một bà lão sáu mươi mặc dù lúc ấy bà ta mới bốn mươi sáu tuổi. Theo lời của bà mẹ, tôi được biết sau khi từ Praha trở về, Maria không được khỏe lắm. Sau này mới biết là cô ấy đã có mang. Maria có vẻ rất vui mừng nhưng cô không nói cho mẹ cô ta biết cha của đứa bé là ai. Mặc dù bà tìm cách dò hỏi, nhưng Maria chỉ nói : " Sau này mẹ sẽ biết " . Maria có nói rằng cô ấy sắp phải đi xa và đã chuẩn bị cho chuyến đi ấy. Song tình trạng sức khỏe của Maria ngày càng xấu hơn. Các bác sĩ được mời đến tỏ ý lo ngại cho tính mạng của Maria và khuyên cô nên nạo thai. Nhưng Maria không đồng ý. Khi thấy sức khỏe của cô ấy trở nên nghiêm trọng người ta liền đưa vào bệnh viện và phát hiện ra Maria bị bệnh anbumin. Hình như căn bệnh gọi như thế thì phải... Trước khi sinh, Maria bị ngất đi mấy lần. Người ta buộc phải mổ để cứu lấy cháu bé. Cháu bé được cứu sống nhưng Maria không qua nỗi vì mất quá nhiều máu. Cho đến phút cuối cùng, cô ấy vẫn không tin là mình sẽ chết. Trước khi nhắm mắt, Maria có nói với mẹ : " Khi mẹ biết được anh ấy là ai chắc mẹ sẽ rất ngạc nhiên nhưng rồi mẹ sẽ hài lòng " . Nhưng tên cha cháu bé thì cô ấy không kịp nói. Hồi trước khi đi Praha, cô ấy thường nói với mẹ về một người thanh niên Thổ Nhĩ Kỳ nào đó. Bà mẹ chưa bao giờ nhìn thấy anh ta. Cho đến bốn tuổi, con gái của Maria được nuôi dưỡng trong bệnh viện và các trạm điều dưỡng, sau đó được bà ngoại đón về nuôi... con bé ốm yếu luôn. Nhưng được cái rất dễ thương. Anh nhìn kìa, con bé thật là dễ thương có phải không ?

Tôi cảm thấy toàn thân rã rời, chân như muốn khuỵu xuống, đầu óc quay cuồng. Nhưng tôi vẫn cố gắng tạo nên một cái gì đó giống như một nụ cười.

- Cháu đấy phải không ? - Tôi nhìn về phía cửa toa tàu hỏi.

- Vâng... Một cô bé tuyệt diệu, vừa ngoan vừa đáng yêu. Thật tội, nó nhớ bà ngoại lắm. - Phran Đốpke vừa nói vừa nhìn tôi bằng cặp mắt đầy vẻ ác ý, gần như là thù địch.

Tiếng chuông báo đến giờ tàu chạy vang lên. Phran Đốpke bước vào toa. Một thoáng sau đã thấy chị ta đứng cạnh cửa sổ bên cháu bé, trong khi nó vẫn giương cặp mắt ngây thơ, dửng dưng ngắm nhìn sân ga và thỉnh thoảng liếc về phía tôi.

Đoàn tàu chuyển bánh. Tôi giơ tay vẫy vẫy. Phran Đốpke trả lời tôi bằng một nụ cười cay độc, còn cháu bé rời khỏi cửa sổ...

Đó là tất cả những gì xảy ra trong buổi chiều hôm qua, mới hơn một ngày đêm trôi qua thôi.

Suốt cả đêm tôi không hề chợp mắt. Tôi nằm trên giường và nghĩ mãi về cháu bé mà đoàn tàu đã mang đi mãi mãi. Trước mắt tôi cứ hiện lên khuôn mặt của nó, khuôn mặt nhỏ nhắn với mái tóc gió thổi tung... Tôi không nhận rõ màu mắt và màu tóc của cháu ra sao, ngay cả tên cháu tôi cũng không biết. Cháu bé chỉ đứng cách tôi có hai bước chân, vậy mà tôi đã không kịp nhìn nó được kỹ càng. Tôi cũng không kịp nắm lấy bàn tay nó trước khi chia tay. Lạy thánh Ala, tôi không hề biết gì về bản thân đứa con gái mình ! Phran Đốpke có lẽ đã đoán ra mọi chuyện ! Tại sao chị ta lại nhìn tôi một cách thù địch như thế ? Tại sao chị ta lại vội vã đưa cháu bé đi ? Thật là khó hiểu... Bây giờ họ đang trên đường... cháu bé chắc là đang ngủ và mái đầu nhỏ bé của nó có lẽ đang lắc lư nhè nhẹ theo tiếng gõ đều đều của bánh xe.

Suốt đêm tôi chỉ nghĩ về họ. Cuối cùng khi sức tôi đã kiệt, trước mắt tôi bỗng hiện lên hình ảnh người thanh nữ mà bấy lâu tôi đã cố tình xóa đi khỏi tâm trí, Maria. Đức Mẹ kỳ diệu như đang nhìn tôi bằng ánh mắt sâu thẳm. Trên khuôn mặt nàng không hề có một chút gì trách móc, hờn giận mà chỉ có một sự dịu dàng, trìu mến cùng với một nỗi buồn sâu sắc và một chút ngạc nhiên thoáng qua. Tôi không sao chịu đựng nổi cái nhìn ấy. Mười năm, suốt mười năm đằng đẵng tôi đã giữ mãi trong lòng nỗi hờn giận với Maria, ngay cả khi nàng không còn nữa. Tôi đã kết tội Maria là một người phụ bạc. Đối với vong linh của nàng còn có sự xúc phạm nào nặng nề hơn thế nữa ?

Trong suốt mười năm ấy, tôi đã nghi ngờ một cách vô lý những gì mà chính Maria đã mang lại cho tôi : Mục đích và ý nghĩa của cuộc đời. Và cũng không có lần nào tôi nghĩ đến những nguyên nhân khác có thể bắt nàng phải im lặng. Mà nguyên nhân thì thật hiển nhiên : Đó là cái chết. Tôi hiểu rõ ràng cho đến cuối đời, tôi sẽ không thể nào chuộc lại được những gì mà tôi đã xúc phạm đến vong linh nàng, dù có quỳ gối cầu xin cũng thế thôi. Bởi vì trong tất cả những tội lỗi mà con người có thể gây ra, có một tội không thể nào tha thứ được đó là sự nghi ngờ lòng chung thủy của một trái tim chân thành.

Mới đây, tôi còn cho rằng, không có ảnh của Maria có lẽ tôi sẽ không nhớ nổi khuôn mặt nàng. Thế mà bỗng nhiên tôi lại nhìn thấy Maria một cách rõ ràng hơn bao giờ hết. Nàng đang đứng trước mặt tôi, vẫn như xưa, khuôn mặt hơi buồn và kiêu hãnh như trong bức chân dung của mình. Khuôn mặt nàng trắng hơn, còn cặp mắt thì sẫm lại, môi dưới hơi động đậy như muốn nói : " Raip, anh làm sao thế ? ". Không lẽ nào Maria đã chết cách đây mười năm rồi sao ? Chết vào đúng khoảng thời gian tôi đang mong nàng đến, khi nhà cửa đã chuẩn bị xong xuôi để đón nàng. Chết và không nói với ai một lời nào cả. Maria đã mang theo xuống nấm mồ tất cả mọi bí mật của mình, và khi đã chết rồi, nàng còn tránh cho tôi mọi nỗi lo âu nặng nề.

Cho đến bây giờ, tôi mới hiểu tại sao khi giận Maria như thế, tôi đã xây nên bức tường ngăn cách với tất cả mọi người xung quanh. Bởi vì trong suốt mười năm ấy, tôi vẫn yêu nàng bằng một tình yêu không hề giảm sút và tôi không muốn bất cứ một hình ảnh nào chiếm chỗ nàng trong trái tim tôi. Tôi còn yêu nàng mãnh liệt hơn trước nữa. Tôi đưa tay về phía Đức Mẹ, muốn nắm lấy bàn tay giá lạnh của nàng, sưởi cho chúng ấm lên. Tôi như sống lại những ngày tháng ngắn ngủi cạnh nàng. Đấy, chúng tôi đang đứng trong phòng triển lãm, đang ngồi nói chuyện với nhau trong tiệm nhảy " Atlantích ", đang cùng nhau đi dạo trong vườn bách thảo, đang ngồi trước mặt nhau bên cạnh cửa sổ nhà nàng. Những kỷ niệm ấy đủ cho cả một đời người nhưng tôi đã nhớ lại tất cả trong một khoảng thời gian rất ngắn, vì vậy mà chúng càng trở nên sống động hơn, xao xuyến hơn. Tôi hiểu một cách rõ ràng, trong suốt mười năm ấy, tôi đã không hề sống. Tất cả mọi tình cảm, suy nghĩ, hành động của tôi như thuộc về một người nào khác, hoàn toàn xa lạ. Tối hôm qua, khi nằm trên giường, tôi đã nhìn thấy Maria trước mặt mình và tôi đã linh cảm rằng từ nay cuộc sống của tôi sẽ trở nên không thể chịu đựng được. Tôi chỉ còn lại một cái xác không hồn - đó chính là cái bóng của " cái tôi " ngày trước. Từ khi Maria mất đi, cuộc sống của tôi đã hoàn toàn mất hết mọi ý nghĩa. Tôi đã chết cùng với nàng mà cũng có thể là tôi đã chết trước nàng rồi cũng nên.

Sáng nay, mọi người trong nhà đều đi chơi cả. Tôi lấy cớ trong người không được khỏe để được ở nhà một mình. Và tôi đã viết suốt cả ngày hôm nay. Đã chiều rồi mà họ vẫn chưa về nhưng chỉ khoảng một, hai tiếng nữa thôi là họ sẽ xuất hiện và mang về sự ồn ào, huyên náo. Có gì chung giữa tôi và những con người ấy ? Giữa chúng tôi không hề có một sự đồng cảm nào trong tâm hồn. Trong suốt nhiều năm sống chung nhưng tôi không hề nói với họ một lời, trong khi tôi rất muốn chia sẻ cùng ai đó những điều bí mật thầm kín của lòng mình. Dấu kín hình ảnh Maria trong lòng thì có khác gì tự mình bị chôn sống ! Ôi Maria, sao chúng ta không thể cùng ngồi với nhau bên cửa sổ để nói hết về tất cả mọi chuyện, về tất cả ? Sao chúng ta không thể cùng nhau dạo chơi trong những buổi chiều thu lộng gió như trước kia, sao chúng ta không thể đứng im nhìn nhau ? Sao em không ở bên anh ?

Trong suốt mười năm ấy, có lẽ anh đã xa lánh mọi người và mất lòng tin vào họ một cách vô ích. Có lẽ anh cũng có thể tìm được một người nào đó cao đẹp như em. Nếu anh biết về cái chết của em cách đây mười năm có thể anh đã cam lòng về nỗi tổn thất đó và biết đâu anh sẽ tìm lại được em trong số những người khác. Khi biết mình đã xúc phạm đến vong linh của em trong suốt từng ấy năm, trong lòng anh không còn một chút mong muốn nào làm lại cuộc đời một lần nữa. Căn cứ vào bản án mà anh đã dám kết tội em, anh đã kết án tất cả những người khác. Hôm nay, sau khi đã nhận rõ sự vô lý của mình, anh tự bắt mình phải chịu sự đọa đày trong nỗi cô đơn. Cuộc sống không khác gì một canh bạc mà mỗi người chỉ được chơi một ván - anh đã thua và anh sẽ không bao giờ cầm đến bài nữa. Từ nay, mỗi buổi chiều, anh sẽ lại tiếp tục đi chợ mua hàng như một người máy, sẽ lại gặp gỡ, tiếp xúc với mọi người mà không chút hứng thú. Anh đã sống và có thể tiếp tục sống như thế không chút bận tâm, suy nghĩ. Chính em đã chỉ cho anh thấy trên đời này, còn có một cuộc sống khác, rằng trong con người anh, còn có một thế giới nội tâm phong phú và nếu như em không có khả năng biến đổi con người anh thì đó cũng không phải lỗi ở em. Cảm ơn em vì những giờ phút đẹp đẽ của một cuộc sống chân thật mà em đã mang lại cho anh. Những ngày tháng ngắn ngủi ấy còn có ý nghĩa hơn cả một thế kỷ - Con gái của chúng ta là một phần máu thịt của em, nhưng số phận đã định đoạt cho con không được sống với cha của nó và không được biết gì về người cha ấy. Con đường của hai cha con chỉ tình cờ gặp nhau có một lần và anh không hề biết một chút gì về con, ngay cả tên và địa chỉ cũng không biết. Nhưng tâm hồn anh sẽ luôn luôn theo con trên mọi nẻo đường. Anh sẽ luôn luôn đi bên cạnh con dù biết đó chỉ là niềm mơ ước, nhưng bằng cách ấy anh sẽ cố lấp bớt những khoảng trống trong lòng mình. Anh sẽ tưởng tượng ra con của chúng ta đã khôn lớn ra sao, vui, buồn như thế nào... Ngoài cửa đã nghe thấy những tiếng ồn ào. Có lẽ những người trong gia đình đã trở về sau cuộc dạo chơi.

Nhưng tôi vẫn còn muốn viết nữa. Để làm gì ? - Chính tôi cũng không biết ! Tôi đã viết được khá nhiều. Không biết như thế đã đủ chưa nhỉ ? Ngày mai phải mua một cuốn vở mới để trả lại cho con gái, còn cuốn này phải giấu ở chỗ nào đó thật kín để không người nào có thể tìm ra, không người nào biết được những gì đang đè nặng trong lòng tôi...

Những ghi chép của Raip-êphenđi đến đây là hết. Ở những trang sau chỉ toàn giấy trắng, không có thêm một chữ hoặc một lời ghi chú.

Có lẽ Raip-êphenđi đã giải bày trên những trang giấy này tất cả những gì chất chứa trong lòng mình để sau đó có thể yên tâm thu mình lại trong suốt từng ấy năm.

Ngoài cửa sổ, bình minh đã rạng. Sực nhớ đến lời hứa của mình, tôi vội vàng bỏ cuốn vở vào túi và đi đến chỗ người bệnh. Vừa bước vào cửa, tôi đã nghe từng tiếng nức nở than khóc. Tôi đứng lại, ngập ngừng. Muốn nhìn lại khuôn mặt Raip-êphenđi một lần cuối trước khi vĩnh biệt ông. Nhưng tôi cảm thấy sẽ không đủ sức chịu đựng khi nhìn tấm thân bất động của con người mà tôi đã từng chia sẻ bao nỗi vui buồn, đắng cay trong cuộc sống. Nghĩ thế, tôi lặng lẽ bước ra đường. Tôi không cảm thấy buồn vì cái chết của Raip-êphenđi, cũng không cảm thấy một sự mất mát nào cả mà ngược lại tôi như vừa tìm thấy ông sau một thời gian dài xa cách.

Chiều hôm qua, Raip-êphenđi có nói với tôi : " Chúng ta thế là cũng chưa nói với nhau được gì cả " ! Không, về điều này tôi không đồng ý với ông. Chẳng phải cuộc nói chuyện của chúng tôi đã kéo dài suốt đêm đó sao.

Bước vào phòng làm việc, tôi đến ngồi vào sau bàn trống của Raip-êphenđi, đặt quyển vở trước mặt và bắt đầu đọc lại nó một lần nữa.

(1) Turghênhép (1818-1883) : nhà văn Nga nổi tiếng, tác giả của " Bút ký người đi săn " , " Một tổ quý tộc " , " Cha và con ", " Mối tình đầu " ...

(2) Nikhan : nhân vật nữ trong tiểu thuyết " Mối tình trắc trở " của nhà văn Thổ Nhĩ Kỳ Halít Ziya (1868-1945).

(3) Métgiure : nhân vật nữ trong tác phẩm cùng tên của Veđjikhi.

(4) Phran : tiếng đệm dùng trong khi xưng hô với phụ nữ tỏ ý kính trọng.

(5) Anđơrei Đen Xartô (1436-1530) : họa sĩ Italia thời Phục Hưng.

(6) Lễ Ramadan : vào tháng 9 theo lịch của đạo Hồi.

Trong tháng này những người theo đạo phải kiêng cữ nghiêm ngặt.

(7) Theođor Storm (1817-1888) : nhà văn, nhà thơ lãng mạn Đức.

( Mác : đơn vị tiền tệ Đức.

(9) Kleistơ Henrich Phôn (1777-1811) : nhà thơ, nhà soạn kịch người Đức đại diện cho trường phái lãng mạn trong văn học.

(10) Iakốp Vacxeman (1873-1934) : nhà văn Đức.

(11) Trước năm 1942, ở Thổ Nhĩ Kỳ vẫn còn dùng chữ cái Ả Rập.

(12) Toa Cupê : toa có giường nằm được chia thành các buồng riêng.

(13) Airan : một loại nước giải khát làm bằng sữa chua.

(14) Sebét : một loại nước giải khát làm bằng trái cây.

(15) Hòm thư lưu : thư được giữ lại ở bưu điện chờ người nhận đến lĩnh.

(16) Lia : đơn vị tiền tệ Thổ Nhĩ Kỳ.

(17) Vi-lây-ét : đơn vị lãnh thổ hành chính rộng lớn ở một số nước như Thổ Nhĩ Kỳ, Angiêri, Tuynidi ( tương đương như tỉnh, miền, khu... ).

(18) Ouverture : khúc nhạc dạo đầu.

(19) Veber : nhạc sĩ.

(20) Ở châu Âu khi người phụ nữ lấy chồng thì mang họ của chồng. Ở đây có nghĩa là Phran Tiđeman đã lấy ông Đốpke.

(21) Một số dân tộc Tây Âu, chữ Van ở đầu tiên chỉ dòng dõi quý tộc cũng như " Đôn ", " Phôn "... ở Tây Ban Nha và Đức.

(22) Prussi : một tỉnh lỵ của nước Đức cũ.